Devlet yetkisi kullanan kişilerin bulundukları makamla ilişkileri devletin hadim devlet mi yoksa hâkim devlet mi olduğu konusunda ipucu verebilir. Devlet vatandaş için ve vatandaşa ait bir aygıt ise makamların gerçek sahibi de bir bütün olarak vatandaştır. Ancak gerek vatandaşın ve gerekse makamlarda oturanların bunu ne kadar algıladığı ve benimsediği önemlidir.

Devletin görünen yüzlerinden biri olan “gov” uzantılı web sayfalarında kişi vurgusunun ne kadar öne çıktığı, o devletin ülkesinde kimin o makamın “makam sahibi” olduğu konusunda ipucu verebilir.

Kişilerle makamlar arasındaki ilişki nedir ve ne olmalıdır?

Bu sorunun cevabı için Doğu ülkelerinin, Türkiye’nin ve AB ülkelerinin resmî kurumlarının web sayfalarını ana sayfalarındaki kişi vurgusu yönünden kıyaslamak faydalı olabilir.

Kamu kurumlarının web sayfalarının işlevi ne olmalıdır diye sormak lâzım önce kendimize. Şüphesiz çoğumuzun ilk aklına gelen cevap hizmetlerin kolay ve hızlı şekilde sağlanması olacaktır. İnternet öncesi zamanlarda günlerimizi ayırmamız gereken işleri şimdilerde hızlı ve kısa zamanda halletmemizi sağlıyor bu web sayfaları.

Bu web sayfalarının akla gelen bir diğer işlevi de önemli duyurular olsa gerek. Artık internet erişimi olan her yerde insanlar kamu kurumlarının duyurularını web sayfalarından rahatlıkla takip edebiliyor.

Son işlev halkla ilişkiler (PR) işlevi. Bu web sayfaları sayesinde bürokratlar ve siyasetçiler kendi çalışmalarını ve planlarını halkla paylaşma imkânı buluyor.

İnceleme sonuçlarına gelirsek:

Ülkemizdeki bakanlıkların web sayfalarını incelediğimizde her şeyden önce bu işlevler arasında bir önem dengesi kurulamadığı kanaatine vardık. Ana sayfalara ilk göz attığımızda sağlanan hizmet ve duyurulardan önce bakanlarımızın ve onların çalışanlarının fotoğrafları, açılış konuşmaları, ziyaret ve kabulleri gibi daha çok PR dediğimiz reklâm ve halkla ilişkiler kısmıyla ilgili muhtevalar görüyoruz. Hizmetlere olan erişimi ancak arayıp bulmak gerekiyor. Duyuruları dar bir listeden seçmek zorunda kalıyoruz. Ama bunları yaparken aynı zamanda ana sayfada bakanlarımızın adeta slayt showlarını izliyoruz.

Örneklere bakalım:

Millî Eğitim Bakanlığı’nın ana sayfasına girildiğinde ekranın çoğu bakanın fotoğraflarıyla kaplı. On haber slaytının onu da buna ayrılmış. E-okul, duyurular ve diğer hizmetler için sayfanın orta ve en altı kısımlarına inmek gerekiyor. Duyurular ve sınavlar bölümü özensiz ve birbirinden ayırt edilemeyen butonlar halinde bırakılmış. Çok basit bir dizayn sorunu bile giderilememiş.

Adalet Bakanlığı ana sayfasındaki slaylatlarda yine tamamıyla bakana ve PR çalışmalarına ayrılmış. Röportajlar, açılış konuşmaları vs. Yani tıklanmasının pratik faydası olmayan muhtevalar. Sayfanın en altında ise küçük fontlarla “faydalı linkler” kısmı koyulmuş. Öyle bir yer seçilmiş ki, insanın “çok da faydalı değil her halde, faydalı olsa orada olmazdı” diyeceği bir yerde. 

Ancak o kısımda aynı küçüklükte AİHM kararları, Hukuk sözlüğü ve Adalet Dergisi yer alıyor. Takdir sizin.

Ticaret Bakanlığı’nın ana sayfası MEB sayfası ile son derece benzer şekilde. Yine en yukarıda bol miktarda bakan ve diğer devlet erkânından insanların haber slaytları, PR çalışması niteliğindeki afişler ve en aşağılarda hizmet butonları ve özensiz bir duyuru kısmı yer alıyor.

Batıda nasıl?

Mukayese etmek amacıyla Almanya, İngiltere, Fransa, Japonya ve Hollanda Bakanlık web sayfalarını da inceledik. Benzer PR çalışmalarını onlar da yapmış şüphesiz. Ancak öncelikleri bizden daha farklı.

Almanya Eğitim ve Araştırma Bakanlığı ana sayfasında bakan sadece bir slaytta yer alıyor. O da Fransa Cumhurbaşkanı’yla bir organizasyonda el sıkışma fotoğrafı. Diğer slaytlar, ya hizmetler ya da haberler. Ana sayfada direkt önemli duyurular başlıyor ve girince ilk göze çarpan şeylerden biri bu. Ancak belirtmek gerekir ki aşağılarda pek bir muhteva yok.

Almanya Adalet ve Tüketici Hakları Bakanlığı sayfasında ise bakanı görmeniz için aramanız lâzım! Linklere bakarak biraz uzun sürebilir. Ana sayfa duyurular ve mevzuata ayrılmış.

Fransa Eğitim Bakanlığı ve Adalet Bakanlığı sayfalarında da bakanları bulmak son derece zor. Zaman zaman ufak vesikalık fotoğrafları ve özgeçmiş linklerine rastlayabilirsiniz.

Hollanda bakanlık ana sayfalarında aşağı inince bakan ve yardımcılarının birer fotoğrafını görüyoruz. Tıklayınca özgeçmişleri ve politikalarıyla karşılaşıyoruz. Ana sayfa çoğunlukla haber ve duyurulardan oluşuyor.

Japonya bakanlık ana sayfalarında aramadıkça bakan haberi bulamıyoruz. Ancak isterseniz bazılarında ufak bir butonla bakanlığın resmî işleriyle veya bakanlar ile alâkalı bazı fotoğraflar bulunabiliyor. Geri kalan bütün muhteva hizmetler ve duyurulara ayrılmış.

Doğuya gelince:

Arap ülkelerinin bu konudaki politikasını anlayabilmek için Suudi Arabistan ve Katar web sayfalarına baktık. Krallar, Prensler ve Emirlerin odak noktası olduğu dizayn seçimleri öne çıkıyor, aynen beklenildiği gibi!

Özetlersek:

Bürokratlar ve siyasetçiler açısından “devlet benim” diyebilmek yönünden Doğu ve Batı arasında belirgin bir politika farkı var. Hizmet sunma aracı olarak kullanılması gereken makamların kişi odaklı bir reklâm aracı olarak kullanmasının doğru olmadığı açık.

Basit bir mesele gibi görünen bu durum, incelediğimiz ülkelerin demokratik, ekonomik ve sosyal durumları göz önüne alındığında bizi nasıl bir neticeye ulaştırır?

Takdir sizde.