Maneviyat büyükleri ile âlim ve mütefekkirlerin öyle hikmet dolu sözleri vardır ki, bazen bir kitap olacak kadar uzun bir mevzuyu bir cümlede ifade ederler. Bu çeşit ifadeler “Kelâm-ı Kibar”, “Darb-ı Mesel”, “Vecize”, “Özlü Söz” diye isimlendirilmiştir. Bunların en büyük hususiyetleri tecrübe olgunluğuna sahip olmaları, akla kapı açıp görüş ufkunu genişletmeleri, uyarıcı vasıfta olmaları, kısacası “Eğitici Değer” taşımalarıdır. Ne var ki, bunlardan ders alıp faydalanmayı bilmemiz gerekir! Hususî olarak İslâm literatürü “Vecize” bakımından oldukça zengindir.
“SÖZ” HAKKINDAKİ VECİZELERE BİR KAÇ MİSAL
“Söz, ilâç gibidir; azı faydalı, çoğu zararlıdır.“ (Hz. Ali)
“Sözün güzelliği, kısalığındadır.“ (Bediüzzaman)
“Söz (nasihat) dinlersen, faydalıdır.” (Şeyh Sadi)
“ Söz ola, kestire başı; söz ola, kese savaşı. “(Yunus Emre)
“ Sözün en güzeli, söyleyenin doğru söylediği, dinleyenin de faydalandığı sözdür.” (Aristo)
“Söz, insanın terazisidir; fazlası ziyan, azı kârdır. (Atasözü)
“İLİM” HAKKINDAKİ VECİZELERE BİR KAÇ MİSAL
“İlim hâkimdir ölmez, mal ise mahkûmdur, bugün vardır, yarın yok olur.” (Hz. Ali)
“Âlim-i mürşid, koyun olmalı, kuş olmamalı. Koyun kuzusuna süt verir, kuş yavrusuna kay verir.” (Bediüzzaman)
“İlim, sınırı olmayan bir denizdir; ilim dileyense, denizlere dalan bir dalgıçtır.” (Mevlânâ)
“İlim okuyup amel etmeyen kimse, çift sürüp de tohum ekmeyen kimseye benzer.” (Sadi )
“İlim ve fenler, insan fikirlerinin bahçesidir.” (Çankırılı Behçet)
“İlim, aşağıdakileri yükseltir; cahillik, yüksektekileri alçaltır.” (Sokrates)
“İlim, bütün dünyanın malıdır, milletlerin sınırlarını tanımaz.” (Goethe)
“İlim, geri alınmayan bir hazinedir.” (Menantes)
“İlim, sahibine dost, mal ise sahibine düşman kazandırır.” (Atasözü)
Naci Tepir