Haberde İran, Suudi Arabistan, Birleşik Arap Emirlikleri (BAE), Umman ve Çin’in Basra Körfezi güvenliğini sağlamak için ortak donanma kuracakları belirtiliyor. Zaten Çin’in uzun süredir Ortadoğu, Basra Körfezi, Hürmüz Boğazı ve Afrika’ya yönelik ilgisi biliniyor. Hatta geçtiğimiz 15 Mart’ta Çin, Rusya ve İran deniz kuvvetleri Umman Körfezi’nde “Security Bond-2023” isimli ortak tatbikat düzenlemişlerdi.

Elbette büyüyen ekonomisi için Çin’in bölgeye ilgisi enerji ihtiyacının güvenli şekilde sağlanmasını zorunlu kılıyor. Buna Pekin’in Kuşak-Yol projesinin gerçekleşmesi hususunda, bölgedeki istikrarsızlıklarını sonlandırılmasının önemini de eklemek gerek (Yeni Asya, 16.06.2020). 

Dolayısıyla Ortadoğu’nun iki ezeli rakibi Suudi Arabistan ve İran’ın karşılıklı vize, diplomatik temsilciliklerin açılması, ekonomik, Yemen’deki çatışmalar, dostane ilişkiler vb. konularda Çin’in arabuluculuğunda 10 Mart 2023’te anlaşmaya varmaları bölgede önemli bir eşiğin aşılması görülüyor (Yeni Asya, 04.04.2023). Çin’in her iki ülkeden petrol satınaldığı düşünüldüğünde hem ABD yaptırımlarıyla sınırlanan İran ekonomik çıkış ararken, hem de Yemen’de İran destekli Husiler’e karşı BAE ile birlikte çatışan Suudi Arabistan’ın ulusal kaynaklarını kullanmada kalkınmaya öncelik vereceği kuvvetle muhtemeldir.

ABD’nin, İran’ın Körfez’deki bazı gemilerin seyirlerini engellemesini uluslararası hukukun ihlali ve bölgesel güvenliğe tehdit yani “Tahran hızlandırılmış saldırganlığı bölgeyi alarm durumuna geçiriyor” uyarısının son günlerde Körfez monarşilerinde pek etkili olmadığı anlaşılıyor. ABD Başkanı Joe Biden ise “İran’ın petrol satışlarının arttıkça, uyguladıkları yaptırımların başarılı olmadığını” itiraf etti. Aslında BAE’nin 31 Mayıs 2023’te bölgede ABD liderliğindeki Birleşik Deniz Kuvvetleri’nden çekildiğini bildirmesi de, Çin’in Basra Körfezi’nde ortak donanma kuracağının işaretiydi.

Ayrıca Çin’in ortak donanma kurmasında, bir süredir ABD-Suudi Arabistan ilişkilerinde açılan mesafeden ve ABD’nin Katar’a yaklaşmasından yararlandığı ihtimalidir. Çünkü ABD’nin İsrail’le normalleşmeyi kapsayan bölgeden bazı ülkelerle imzaladığı İbrahim Anlaşmaları’nın ardından Ortadoğu’da etkinliğinin azaldığına dikkat çekiliyor.

Bununla birlikte Çin’in İran, Suudi Arabistan, BAE ve Umman’la kuracağı ortak donanmanın başta ABD’nin çıkarlarıyla ters düşeceği kesin. Birde İran Donanma Komutanı Amiral Shahram İrani 6 Haziran 2023’te “ortak donanmaya Katar, Bahreyn, Irak, Hindistan ve Pakistan’ın da dahil olacağını” belirterek önemli bir iddia bulundu. İddianın gerçekleşmesi durumunda, bölgeye Çin’in liderliğinde büyük bir güç konuşlanacaktır.

Diğer taraftan Çin’in bölgede artan etkinliğinin ortak donanmaya varması, Mart 2021’de ortaya çıkan ABD ve İsrail öncülüğünde “Ortadoğu NATO’su” kurulacağı söylemine (Yeni Asya, 06.03.2021) cevap niteliğindedir. 

Yine Pekin liderliğindeki ortak donanma, Çin’e karşı Asya-Pasifik’te Avustralya (A), İngiltere (Birleşik Krallık-UK) ve ABD (US) arasında 16 Eylül 2021’de kurulan AUKUS Güvenlik Paktı’na (Yeni Asya, 18.09.2021) da cevaptır.

Birde Basra Körfezi’ndeki ortak donanma, 2004’te Asya’daki tusunami felaketinden sonra ABD, Japonya, Hindistan ve Avustralya tarafından kurulan ve en son 24 Eylül 2021’de toplanarak “Çin’in gelişen gücüne karşı demokratik siper” tanımıyla hareket eden Dörtlü Grup’a da (Yeni Asya, 28.09.2021) cevap mahiyetindedir.

Böylece Çin’in Basra Körfezi’ndeki güvenlik yapılanmasının şimdiden ABD, Asya-Pasifik vd. aktörlerin güvenlik mimarilerini gözden geçirmeye mecbur edecektir.