Bizi günaha, harama, menhiyata ve dalâlete sevk eden unsurlardan en birincisi ve en önemlisi nefistir. Bu bakımdan nefsi tanımalı, mahiyetini bilmeli ve onun ne gibi özelliklerine haiz olduğunu bilmeliyiz. Bu sayede nefse karşı teyakkuz hâlinde olacağız, nefsin terbiye ve ıslahına azamî bir gayretle çalışacağız inşâallah.

Nefis, bir şeyin zâtı, kendisi, hakikati; ruh, kalp, can; ruh ile bedenden mürekkep olan zât veya bedene müdebbir olan ruh, şehvet ve gazabın başlangıcı olan kuvve; insandaki kötü vasıfları toplayan bir asıl gibi farklı şekillerde tarif edilir. Nefs-i emmâre ise, kötülükleri isteyen ve onlardan zevk alan nefsimizin ham hâlidir. Ham hâl hâlinde olan nefsimiz, eğitim ve terbiye ile çeşitli konumlar ve boyutlar kazanır. Bunlar, ‘emmâre, levvâme, mutmainne, mülhime, radıye, mardıyye ve zekiyye/safiyye/kâmiledir’.

Bu mertebeler içinde bizi en çok ilgilendiren ise nefs-i emmâredir. Nefs-i emmâre, kötülüğe âşık, harama düşkün, sefahate hayran, sarhoş; hep pisliklerden hoşlanan zavallı, hayırlı işlerde tembel ve ürkek, şerde cesur ve atılgan bozuk mîzac demektir. Nefs-i emmâre derecesinde olan bir nefis, en tehlikeli nefistir. Çünkü Bediüzzaman Hazretleri'nin ifadesiyle ‘nefs-i insâniyye, muaccel (acil) ve hazır bir dirhem lezzeti; müeccel (ertelenmiş), gaip bir batman lezzete tercih’ ediyor. Böyle bir özelliğe haiz olan nefis, aynen lezzette olduğu gibi elemde de hazır zamanı önemsiyor. Yani –kesin yaşayacak bile olsa- ilerideki azaptan değil, hazır ve küçük bir tokattan daha ziyade çekiniyor, korkuyor ve titriyor. Demek oluyor ki nefsimizin en büyük ve önemli özelliği, dâima hazır güne bakması ve ileriyi umursamamasıdır. Nefis, insanda galip olduğu hengâmda bizi bu özelliği ile avlamakta ve günah işlememize sebebiyet vermektedir.