Baş döndüren bir hızla gelişip yayılan teknoloji ve iletişim araçları sayesinde, günümüzde adeta yeryüzü avuç içi kadar küçülerek bir köy haline gelmiştir. Bu yüzden âlemin gidişatı, milletlerin gidişatı muvacehesinde şekillenmektedir.
İlk insan ve ilk Peygamber Hz. Adem’den (as) dünyanın harabiyeti anında can verecek son insana kadar hiçbiri diğerine benzemediği gibi, kemiyet ve keyfiyetçe birbirine benzemez. Bir sinema şeridinde geçen günleri ve onlarda yaşananları izlemek mümkün olsaydı, bunların her birinin ayrı gerçekler olduğu ayne’l-yakin görülecekti. Mazinin müstakbelin ayinesi olduğu gerçeğini hatırda tutmak şartıyla geçmiş, gelecek ve şimdiki halin muhasebesini ayrı ayrı yapmak gerekir.
Kur’ân müfessiri Risale-i Nurlar’ın müellifi Bediüzzaman, “Eski hal muhal, ya yeni hal; ya da izmihlal” sözleriyle, her hadisenin kendi zaman ve zemininde değerlendirilmesini hatırlatır. Yanmış ve kül olmuş bir ağacın tekrar eski haline gelmeyeceği gerçeği gibi, geçen günlerin bir saniyesini bile beşerin geri döndürme ihtimal bulunmamaktadır.
George Washington Üniversitesi’nden iki bilim adamı, Scheherazade S. Rehman ve Hossein Askari, İslâm ülkeleri İslâmî hükümlere ve prensiplere ne kadar uygunlar diye bir araştırma yaparlar. “İslâmîlik Endeksi” diye belirledikleri temel hükümlere göre bütün devletleri bir sıralamaya tabi tutarlar. İslâm İşbirliği Teşkilâtına üye 57 devlet ile birlikte halkının çoğunluğu Müslüman olmayan Batı ülkelerine de İslâmîlik Endeksi kriterlerini uygularlar. Şeffaflık, devlet yönetiminde hesap verilebilirlik, hukuka bağlılık, insan haklarına saygı, adalet kurumu ve eşitlik, siyasî hakların adilce kullanımı, ekonomik, siyasî ve sosyal sahada İslâmın getirdiği prensiplere uygunluk vb. konularda yapılan araştırmada ortaya çıkan sonuç bir o kadar ilginçtir.
İlk on sırada, sırasıyla: Yeni Zelanda, Lüksemburg, İrlanda, İzlanda, Finlandiya, Danimarka, Kanada, İngiltere, Avustralya ve Hollanda vb. hür Batı ülkeleri yer almıştır. İslâm ülkelerinden Malezya 38. Kuveyt 48. Bahreyn 64. Uganda 73. sıralarında yer alabiliyor. Gariptir, Türkiye ise ancak 103. sırada kendine yer bulabiliyor.
Buradan şuraya gelmek istiyorum, milletler ve devletler arasındaki münasebetlerin yürütülmesinde dünkü telâkki ve şartların çoğu, geri dönmemek üzere, tarihin çöplüklerinde yerlerini almışlardır. Bu gün ise bu münasebetler başta her ülkenin kendi menfaatleri olmak üzere, insanlığın ortak değerleri ekseninde diplomasî masalarında şekillenmektedir. Bunun da esası karşılıklı istişarelerdir.
Gönül ister ki kavga ve çekişme yerine bu ülkelerle daha çok istişareler yaparak problemleri masalarda çözelim. Çünkü eskinin savaş meydanları şimdinin diplomasî masalarıdır.
Allah (cc), Peygamberimiz Hz. Muhammed’e mealen, “(Habibim) Öyleyse onları bağışla, onlar için bağışlanma dile ve iş konusunda onlarla müşavere et. Eğer azmedersen artık Allah’a tevekkül et. Şüphesiz Allah, tevekkül edenleri sever” buyurarak istişareyi emretmiştir. (Ali İmran, Âyet: 159)
Bu hakikatler doğrultusunda, devletleri idare edenlerin doğru ve yararlı neticelere ulaşması bu eksende yapılacak çalışmalara göre şekillenecektir. Bu konuda devlet ve milletlerin karşılıklı birbirlerini suçlamaları ve düşman ilân etmesi vb. yapılan çalışma ve söylemlerin ise, zaman kaybetme dışında bir kıymet-i harbiyesi bulunmamaktadır.