Devlet, devlet adamı ve yöneticilerimiz için dersler çıkarmak ve öneriler geliştirmek amacıyla son haftalarda devlet adamı-ahlâk-adalet eksenli birkaç yazı yazdım. Batı ve Türk-İslâm dünyasından filozoflara atıf yaparak…
Bugün de buna benzer bir yazı düşündüm. Bu sefer Uzakdoğu-Çin medeniyetinden Konfüçyüs’ün devlet ve adalet konulu sözleri ve görüşlerine atıf yaparak…
MÖ 551 - MÖ 479 tarihleri arasında yaşamış, uzak doğu medeniyetlerinin önemli isimlerinden olan ve Çin’in Sokrates’i olarak kabul edilen Konfüçyüs’ü, bir filozof ve devlet adamından ziyade ‘peygamber’ olarak gören Çinliler bile var.
Dinler Tarihi araştırmacıları da onun düşünce sistemini bir ‘din’ olarak kabul ederler. Onun düşünceleri ve konuşmalarının derlendiği “Lun Yu” adlı kitapçık, ‘kutsal kitap’ olarak kabul görmüştür.
İşte Konfüçyüs’ten devlet ve adalet konulu anlamlı sözler:
“Adalet kutup yıldızı gibi yerinde durur ve geri kalan her şey onun etrafında döner.”
“Bir ülkede adaletin varlığı kişinin kendini özgürce ifade etmesinden anlaşılır. Bir ülkede adaletsizliğin varlığı ise kişilerin başına buyruk davranışından anlaşılır. İyi insanlar sorunları önlemek için çaba sarf ederler.”
“Devlet düzen içinde yönetildiğinde ancak dünyada barış tesis edilebilir.”
“Eğitimli insanlar öncelikle adalete değer verir. Eğitimli insanlar adalet olmadan cesaret sahibi olunca asi olurlar. Küçük insanlar adalet olmadan cesaret sahibi olunca haydut olurlar.”
“İdare etmek dürüstlük demektir. Sen doğru yönetirsen yanlış olmaya kimse cesaret edemez.”
“Zalim bir hükümetten, bir kaplandan daha fazla korkulmalıdır.”
Konfüçyüs ayrıca “iyi devlet adamında beş niteliği yüceltirseniz dört kötülükten kurtulursunuz” demiş.
Yüceltilmesi gereken beş niteliği şöyle sayar:
Müsrif olmadan, eli açık olmak.
Gocunmadan, çalışkan olmak.
Haris olmadan, istek duymak.
Mağrur olmadan, rahat davranmak.
Ürkütücü olmadan, saygın olmak.
Devlet adamında bu nitelikler yüceldikçe karşılaşılmayacak dört kötülüğü de şu şekilde sayar:
Nasihatsiz infaz, ki bu gaddarlıktır.
Öğretmeden başarıları ölçmek, ki bu kabalıktır.
Yönetimde gevşek olup sınırları koymak, ki bu kötü niyettir.
Başkalarının hakkını verirken cimri davranmak, ki bu bürokrat olmaktır.
Bu sözleri ve düsturları devlet adamları ve yöneticilerin değil, onları seçen vatandaşların dikkatine sunmak istiyorum.