Genellikle devlet sisteminin veya siyasî rejimin değişeceği zannedildi. Hâlâ da tam olarak neyin değişeceğini bimeyenler vardır. Referandumun yaklaştığı son günlerde nihayet basın yayında bunun bir “hükümet sistemi” değişikliği olduğu ifade edilmeye başlandı. Fakat bu sefer de “hükümet sistemi”nin ne olduğu sorusu kafaları karıştırmaya başladı. Burada konuya biraz açıklık getirmek istedim.

Hükümetin ne olduğu ile başlayalım. Hükümet, bir ülkede devletin görevlerini yerine getirmesini sağlayan yetkili organdır. Yürütme organı veya Bakanlar Kurulu… Bu organ farklı sistemlerde işleyebilir

Hükümet sistemleri Anayasa Hukuku’nun önemli ve güncelliğini koruyan bir konusudur. Devletin elinde bulundurduğu yürütme, yasama ve yargı kuvvetlerinin birbirleri arasındaki ilişkilere göre çeşitlere ayrılır.

Temelde dört çeşit hükümet sistemi vardır: Başkanlık, yarı başkanlık, parlamenter ve meclis hükümeti. Fakat bunların bazılarının birleşmesi veya ayrılması ile bu sayı 7-8 olabilmektedir.      Hükümet sistemlerini kısaca şöyle sayıp açıklayabiliriz:

Meşrûti Monarşi: Bu sistemde yasama ve yürütme, yürütme organında toplanmıştır.

Devletin tek otoritesi hükümdardır. Kral, Padişah vs.

Meclis Hükümeti: Bu, kuvvetler birliği ve meclisin üstünlüğü ilkesine dayanır.

Diktatörlük: Diktatörlük yasama, yürütme ve yargı kuvvetlerinin tek bir kişide toplanması sistemidir.

Başkanlık Sistemi: Bu sistem sert kuvvetler ayrılığı ilkesine dayanır. Yasama ve yürütme birbirinden ayrılmıştır. Yürütme yetkisi halkın seçtiği başkana, yasama yetkisi parlamentoya aittir.

Parlamenter Sistemi: Bu sistemde yasama ve yürütme organları birbirinden bağımsız olmakla beraber aralarında işbirliği söz konusudur. Kuvvetlerin işbirliğine dayanır. Yani yumuşak kuvvetler ayrılığı hükümet sistemi…

Yarı Başkanlık Sistemi: Devlet başkanının doğrudan halk tarafından seçildiği ve önemli siyasî yetkiler kullandığı, Bakanlar Kurulunun da parlamento önünde sorumlu olduğu hükümet sistemidir.

Karma Hükümet Sistemi: Bu sistem, meclis hükümeti sistemi ve parlamenter sistemin birleşmesi veya karmasıdır.

Literatürde bu kadar çeşitli hükümet sistemi yazılıp çizilirken, referandumda onaylanması halinde Türkiye’ye gelecek olan “cumhurbaşkanlığı hükümet sistemi”ne pek yer verilmez. O sebeple “Türk usûlü başkanlık sistemi” denilip duruldu ya… Anayasa değişikliği gerçekleşirse Cumhurbaşkanına “devlet başkanı” sıfatı verilecek, ama hükümet sisteminin adı “cumhurbaşkanlığı” olacak. Üstelik “partili” cumhurbaşkanlığı… Tam “Türk usûlü” bir hükümet sistemi…