Ailede iktisat eğitiminin ve hayatımızın her anında tasarruflu olmanın, sadece kendi çıkarımız için değil tüm insanlığı hatta tüm kâinatı ilgilendiren şümullü bir konu olduğu daha çocuk yaşta olan o taze filizlere aktarılmalıdır. Çünkü israf edenin hâlini Bediüzzaman; “Ey israflı, iktisatsız, ey zulümlü, adaletsiz, ey kirli, nezafetsiz, bedbaht insan! Bütün kâinatın ve bütün mevcudatın düstur-u hareketi olan iktisat ve nezafet ve adaleti yapmadığından, umum mevcudata muhalefetinle, mânen onların nefretlerine ve hiddetlerine mazhar oluyorsun. Neye dayanıyorsun ki, umum mevcudatı zulmünle, mizansızlığınla, israfınla, nezafetsizliğinle kızdırıyorsun?
Evet, ism-i Hakîmin cilve-i azamından olan hikmet-i amme-i kâinat, iktisat ve israfsızlık üzerinde hareket ediyor, iktisadı emrediyor.” (Asa-yı Musa, 225) ifadeleri ile açıklamaktadır.
Sonuç olarak eğitim, istenen davranışların kazandırılması faaliyetleri olarak düşünüldüğünde; iktisat eğitimi de mutlaka aileden başlatılmalı ve ebeveynler bu konuda müsbet örnek oldukları takdirde davranışlarının çocuklarına mutlaka yansıdığı görülecektir. Dolayısıyla toplum olarak israf konusunda bilinçlenmiş ve muktesit bir toplum haline gelinmiş olacaktır.
Aşağıda ailede uygulanabilecek iktisat eğitiminin temel unsurları sıralanmıştır.
Ebeveynler bu eğitim hususlarına dikkat ettikleri takdirde gerçekten ailede ve dolayısı ile toplumda hızlı bir şekilde olumlu değişimin olması muhtemeldir.
• Gösteriş tüketimine karşı temkinli olma eğitimi
• Daha azı ile yetinebilme eğitimi
• Lüks harcamalara sınır getirilmesi eğitimi
• Örnek alınacak şahsiyetler eğitimi (Hz. Peygamberin (asm) sofrasında ne vardı?)
• Asgari geçim şartları eğitimi
• Tüketimin körüklenmesine dur eğitimi
• Yemede sınır eğitimi
• Sade bir hayatın teşvik edilmesi eğitimi
• Suyun tasarruflu kullanılması eğitimi
• Zamanın tasarruflu kullanılması eğitimi
• Kâğıt ve ilaçların tasarruflu kullanılması eğitimi
• Ekmek, elektrik ve diğer enerji kaynaklarının tasarrufu eğitimi
• Millet malının tasarruflu kullanılması eğitimi
Özellikle İslâm toplumlarında idareciler ve hükümetler aileden başlayarak tüm topluma mâl olacak iktisat eğitiminde örnek olmalıdırlar. Kendileri azami derecede tasarruflu olmaya dikkat etmelidirler. Bu konudaki hadisler incelenmeli ve derhal örnek alınmalıdır. Lüks harcamalardan sakınmalı sade bir hayat benimsenmelidir.
Aksi takdirde idarecilerini çok yakından takip ve taklit eden o Müslüman toplumu hüsrana uğratırlar.
“Balık baştan kokar” atasözü gereği, bu konuda hassas davranan hükümetlerin ve idarecilerin zamanla idare ettikleri toplumlarda tasarruflu olmanın alışkanlık haline geldiği görülmüştür. Velhasıl temelden kazandırılacak iktisat eğitiminde doğru örnek olarak birinci derecede ebeveynlerin ikinci derecede ise idarecilerin ve öğretmenlerin çok önemli vazifeleri bulunmaktadır.
(Bizim Aile dergisi, Kasım 2023 sayısından alınmıştır.)