Bunlar arasındaki ilm-i ebdan denilen tıp ilim ve sanatı yoğun çabalar sonucunda kazanılabilir. İnsan, organizmasının maddî kısmına destek ve çareler ararken, sırlarla dolu manevî cephesine de müdahale edebilecek seviyelere ulaşabilmektedir. Bu noktalardan değerlendirildiğinde ilmin   güvenilir, sağlam, etik kural ve prensiplerle güçlendirilmesi önem kazanmaktadır.

Zamanımızda tıp mezuniyet yeminlerinin ilk uygulayıcısı ‘tıbbın babası’ olarak bilinen Hipokrat olduğundan ‘Hipokrat yemini’ olarak tanınmıştır. Aradaki önemli fark ise, tıp ilmini öğretmeye başladığı kimselere önce bu ilmin kurallarına bağlı ve sadık kalacaklarına dair yemin ettirir, sonra öğretime başlardı. 

Meslek ahlâk ve haysiyetinin korunması amacıyla yeminin yapılması zaruri kabul edilmiştir. Bu yeminin metni İslâm ve Batı tıp eserlerinde farklı şekillerde yansıtılmıştır. Özellikle 20. yüzyılda din inkârcılığının âdeta tercih edildiği dönemde kanaatimizce Hipokrates yemini değiştirilmiş ve Allah adının anıldığı baş tarafı atılarak yapılmaya başlanmıştır. 

İslâm tıp tarihi kaynaklarında bu yeminin metni şu şekilde kaydedilir: ‘İnsana hayatı ve ölümü, sağlık ve şifa ile her türlü ilâcı bahşeden Allah adına; hekim Apollon, Aeschylus, Hygia, Panacea ve Allah’ın erkek-kadın bütün dostları adına yemin ederim. Ayrıca bu yeminime aynen sadık kalacağıma, bana bu ilmi öğreten hocamı aynen babam gibi tanıyacağıma onun ihtiyaç duyacağı her hususta fedakârlıkta bulunacağıma, malım ve canımla onun emrinde olacağıma, onun neslinden gelen evlad ve torunlarına – istedikleri takdirde– bu ilmi şartsız ve ücretsiz öğreteceğime, onları kendi öz kardeşlerim gibi göreceğime, tıp yeminini yapmalarından sonra, benim ve hocalarımın çocukları ile diğer tıp öğrencileri arasında asla ayırım yapmayacağıma, bütün gücümle hastayı tedavi ederek onun yararına olabilecek her hususta çalışacağıma, hastanın zararına olabilecek her şeyi ondan uzak tutacağıma, ona eziyet verecek her hususu bilgim oranında ve inandığım tıbbî çözüm doğrultusunda ondan uzaklaştırmaya çalışacağıma, öldürücü ve zehirleyici bir ilaç benden istendiğinde vermeyeceğime, bu konuda kimseye yardımcı olmayacağıma, çocuk düşürücü ilaçları kadınlara vermeyeceğime, nefsimi ve mesleğimi her türlü eksiklikten koruyarak en güzel hasletlerle donatacağıma, mesanesinde taş bulunan hastanın hemen karnını yarmayıp bunu konu ile ilgili uzman cerrahlara bırakacağıma, gireceğim bütün evlere sadece hastanın yararı için gireceğime, her türlü zulüm, kötülük ve ahlâksızlığın dışında bir hayat süreceğime, mesleğimi icra ettiğim sırada ya da bunun dışında toplum içinde gördüğüm yahut işittiğim, açıklanması gerekmeyen hiçbir hususu açıklamayacağıma ve böyle durumlarda ağzımı sıkı tutacağıma ve bütün bunları bir görev olarak algılayacağıma yemin ederim. Bu yeminimi hiç bozmadan yerine getirebilirsem hayatım ve mesleğimi mutluluk içinde geçireceğim. İnsanlardan daima saygı göreyim. Şayet bunları yerine getirmezsem bu temennilerin zıttı ile karşılaşayım.’ 1

25 asır önce ‘Tıp, ilimler arasında en şerefli sayılan mesleklerden biridir’ diyen Hipokrat’ın, tıbbın onurunu yücelten, hastalara şefkat ve merhametle yaklaşan anlayışının günümüzde ne ölçülerle yansıyabildiğini karşılaştırılabilme gayesiyle yemin metninin tamamının göz önünde bulundurularak değerlendirilmesi daha anlamlı olacaktır. Bunun için Osmanlı dönemi ve günümüzdeki Hipokrat yemini uygulamalarının incelenmesi gerekecektir. 

Sağlıcakla kalın.

Dipnotlar:

1- Ahmet Ağırakça, İslam Tıp Tarihi, s. 54-55, Akdem Yayınları 2016.