Demokratik istikrar dönemleri
Demokrasi tarihimizin en istikrarlı dönemlerinden biri 1950-60 yılları olduğu gibi, bir diğeri de 1965-71 yılları arasındaki dönemidir.
Bu zaman zarfında iki kez genel seçimler yapıldı: 1965 ve 1969.
Darbe sonrası ilk seçimde (1961) cuntacıların destek ve teşvikiyle siyaset meydanına atılan ve öncelikli hedefleri Demokratların (AP) önünü kesmek olan Millet Partisi ile Yeni Türkiye Partisi, 1965 seçimlerinde bir adım olsun ileri gidemediler. Hatta, gerilediler ve adeta hezimete uğradılar.
Demokrat oylar bölünemeyince de, Adalet Partisi, 1965 seçimlerinde oyların yüzde elliden fazlasını alarak tek başına iktidara geldi.
Aynı durumun, 1969 seçimlerinde de önemli ölçüde sağlandığını görmekteyiz. Adalet Partisi (AP), yine yüzde elliye yakın oy desteği alarak tek başına iktidar oldu.
Ne var ki, 1969 seçimlerinden sonra, siyasî istikrarı bozmaya yönelik unsurlar boy vermeye başladı. Bir yandan da, sahneye yeni aktörler çıktı.
1969'da AP'den ihraç edilen Necmettin Erbakan, Konya'dan bağımsız aday oldu ve bağımsızlar hareketinin başına geçti. Seçilip Meclis'e girdikten bir süre sonra da, yeni kurulan Millî Nizam Partisinin genel başkanlığına getirildi.
Oysa, o seçim döneminde kendisini Konya'da ziyaret eden bir heyete (Hasan Şen ve Fethullah Gülen'in de dahil olduğu İzmir heyeti) yaptığı açıklamada, sadece bağımsız olarak seçilmek istediğini ve asla AP'yi bölmek gibi, yani yeni bir parti kurmak gibi bir maksatlarının olmadığını söylemişti.
Ne var ki, gelişmelerin seyri, Erbakan'ın bambaşka bir duygu ve düşünce içinde siyasete atıldığını gösterdi. Aktif olarak katıldığı hemen bütün seçimlerde, en büyük zararı oylarını dağıtıp bünyesini parçaladığı Demokrat kitleye verdi.
Dahası, Demokrat misyonun Halkçılardan daha fena, daha zararlı olduğunu iddia eden Erbakan ve siyasetteki yol arkadaşları, demokrasi tarihimizin hiçbir döneminde “oyların bölünmesi endişesi” gibi bir endişeyi asla yaşamadılar. Hemen her seçim devresinde, AP’yi var gücüyle bölüp zaafa uğratmaya çalıştılar.
Dolayısıyla, kendi iktidarları hakkında da böylesi bir endişeyi taşımanın ne mantıkî, ne de vicdanî bir haklılığından söz edilebilir.
Seçim sonuçları
1965-71 yılları, Türkiye'nin madden ve mânen en müreffeh olduğu bir dönemdir.
Dinî tedrisat yapan yüzlerce eğitim kurumunun açılması yanı sıra, iktisadî kalkınmada da, Türkiye zirvelerde dolaşıyordu. Meselâ, enflasyon yüzde 5, kalkınma hızı ise yüzde 8'ler civarında seyrediyordu.
1965 seçimlerinden sonra yeni hükümeti kuran Süleyman Demirel, aynı zamanda ilk kez Başbakan oldu.
Yeni başbakan, idam edilen DP lideri Adnan Menderes'in siyasetteki misyonunu üstlendiğini açıkladı.
* * *
Şimdi, sırasıyla 1965 ve 1969'da yapılan genel seçimlerin neticelerine bakalım.
1965'te seçime katılan partiler şunlardı: Cumhuriyet Halk, Adalet, Millet, Cumhuriyetçi Köylü Millet, Yeni Türkiye ve Türkiye İşçi Partisi.
Sandıktan çıkan oyların yüzdelik oranıyla partilerin kazanmış olduğu milletvekili sayısı ise şöyle gerçekleşti:
AP: Yüzde 52,8 oyla 240 mv.
CHP: Yüzde 28,7 oyla 134 mv.
MP: Yüzde 6,2 oyla 31 mv.
YTP: Yüzde 3,7 oyla 19 mv.
TİP: Yüzde 2,9 oyla 14 mv.
CKMP: Yüzde 2,2 oyla 11 mv.
Gelelim 1969 seçimlerine...
Bir önceki tabloda bazı değişiklikler oldu. Erbakan'ın başını çektiği bağımsızların etkili olduğu, TİP ve YTP'nin silinme noktasına geldiği, MHP'den bir tek Alparslan Türkeş'in seçilebildiği, Alevilerin ise Birlik Partisi ile katılmış olduğu 1969 yılı seçim sonuçları şu şekilde tahakkuk etti:
AP: Yüzde 46,5 oyla 256 mv.
CHP: Yüzde 27,3 oyla 143 mv.
GP: Yüzde 6,5 oyla 15 mv.
BAĞ: Yüzde 5,6 oyla 13 mv.
MP: Yüzde 3,2 oyla 6 mv.
MHP: Yüzde 3,0 oyla 1 mv.
BP: Yüzde 2,8 oyla 8 mv.
TİP: Yüzde 2,6 oyla 2 mv.
YTP: Yüzde 2,1 oyla 6 mv.
Görüldüğü gibi, ufak tefek bölünme, parçalanmaya rağmen, ana gövdeyi zaafa uğratacak bir durum henüz söz konusu değil.
Erbakan, Bozbeyli ve muhtıra
1970 yılına gelindiğinde, iki önemli faktör birden zuhur etti.
Birincisi: Konya bağımsız milletvekili Necmettin Erbakan, 1970 yılı başlarında kurulan Millî Nizam Partisinin başına geçti. (Partinin isim babası Eşref Edib Fergan.)
İkincisi: Uzun yıllar Meclis Başkanlığı yapan Ferruh Bozbeyli ise, yine aynı sene içinde AP'den koparabildiği 46 milletvekili ile “Demokratik Parti”yi kurarak Meclis'te ayrı bir grup teşekkül ettirdi.
Celal Bayar'ın destek verdiği Bozbeyli'nin partisinde Saadettin Bilgiç, Adnan Menderes'in oğulları Yüksel, Mutlu ve Aydın Menderes ile Bayar'ın kızı Nilüfer Gürsoy da yer aldı.
Siyasî istikrarı bozmaya yönelik olarak ortaya çıkan bu iki faktöre ilâveten, 1971 yılı 12 Martı'nda da bir askerî cunta tarafından hükümete “darbe tehdidi” içeren sert bir muhtıra geldi.
Doğrudan doğruya iktidardaki AP'yi hedef alan bu muhtırada, hükümetin istifa etmemesi halinde, askerî darbenin yapılacağı açıkça ifade edildi.
Parlamento kapısının açık tutulmasını tercih eden AP (Demirel) hükümeti istifa etti ve Türkiye koalisyonlu ara rejimlerin anaforu içerisine sürüklenmiş oldu.
Başbakan ve kabine üyelerinin sık sık değişmek zorunda kaldığı bu ara rejim, 1973 seçimlerine kadar devam edip gitti.
Bu arada, 1971'deki muhtıra ve ardından gelen sıkıyönetim sebebiyle yurt dışına gitmiş olan MNP lideri N. Erbakan, yeniden Türkiye'ye geldi ve aynı tarz siyaseti bu kez Millî Selamet Partisi lideri olarak devam ettirdi.
CHP'nin bütünlük halinde, karşısındaki hürriyetçi demokrat kitlenin ise paramparça bir vaziyette katılmış olduğu 1973 yılı seçimleri aynen şu şekilde neticelendi:
CHP: Yüzde 33,2 oyla 185 mv.
AP: Yüzde 29,8 oyla 149 mv.
DP: Yüzde 11,8 oyla 45 mv.
MSP: Yüzde 11,8 oyla 48 mv.
CGP: Yüzde 5,2 oyla 13 mv.
MHP: Yüzde 3,3 oyla 3 mv.