Yaşanan bütün olumsuzluklara birde iki tane iç savaşın patlak vermesi de, Sudan’ın kaotik durumunu derinleştirdi. Alsın her iki iç savaş da bugün Sudan’ın etnik, dinî, kültürel, ekonomik, siyasî ve nüfus coğrafyasının şekillenmesinde önemli rol oynadı.

Birinci İç Savaş 1955-1972

Sudan tarihini, bağımsızlığına kavuştuğu 1956’dan bu yana darbelerle geçirmiştir. Bu anlamda istikrarsız bir ülke görünümü arz eden Sudan iki önemli iç savaş da yaşadı. Birinci iç savaş 1955-1972 yılları arasında gerçekleşti. Güneydeki Anya Nya adı verilen isyancılar daha fazla özerklik için Sudan hükümetine karşı savaştılar. Anya Nya, 1969’a gelindiğinde Sudan’ın güneyinin büyük bölümünü kontrolü altına aldı. İsyancılar 1971’de, Güney Sudan Kurtuluş Hareketi, bugünkü adıyla Sudan Halk Kurtuluş Hareketi/Ordusu (SPLM-A)’na ardından Güney Sudan Kurtuluş Hareketi (SSLM)’ne katıldılar. İç savaş, Güney Sudan Kurtuluş Hareketi (SSLM) ve Sudan hükümeti arasında Güney Sudan’a içişlerinde önemli bir özerklik tanıyan Addis Ababa Anlaşması’nın 1972 yılında imzalanması ile neticelendi. Ayrıca Kuzey ve Güney Sudan sınırında bulunan Abyei bölgesine, hangi tarafta kalacağına dair referandum sözü de verildi.

İkinci İç Savaş 1983-2005

İkinci iç savaş 1983-2005 yılları arasında yapıldı. İkinci iç savaş, Cumhurbaşkanı Jaafar Nimeiry’nin “Şeriat Yasası”nı uygulamaya koyduğu ve Addis Ababa Anlaşması’nın Abyei hakkındaki referandum hükümlerini değiştirdiğini duyurmasıyla patlak verdi. Sudan Halk Kurtuluş Hareketi/Ordusu (SPLM-A), siyasî tarafların barış anlaşmasına vardıkları ve Şeriat Yasası’nı askıya aldıkları 1989 yılına kadar Sudan hükümetine karşı savaştı. Ancak Beşir, 30 Haziran 1989’daki askerî darbe ile hükümeti devirdi ve barış anlaşmasını reddetti. İkinci iç savaşın faturası daha ağır oldu. Savaşta 2 buçuk milyon insan ölürken, 4 milyon kişi de yerlerini terk etmek zorunda kaldı. 1990’lı yıllarda barış anlaşması hazırlamaya yönelik girişimlerde muhtelif başarılar kaydedildi.

1997 Yılında “İçten Barış Hareketi”nin çabalarıyla Hartum ve Nuba Dağları bölgesi için Fashoda Anlaşması’nı imzalandı. İkinci iç savaş 2005 yılında imzalanan “Kapsamlı Barış Anlaşması” ile sona erdi.

2019 Darbesi / Ayaklanması

Sudan’daki toplumsal unsurlar işsizlik, yüksek fiyatlar, döviz sıkıntısı, yoksulluk, gelir dağılımı adaletsizliği, özelleştirmeler, anti-demokratik uygulamalar, Beşir’in 2011’de Güney Sudan’ın bağımsızlığını kabul etmesi vb. sebeplerle Aralık 2018’den itibaren ülke genelinde gösteriler yapmaya başladılar. Sokağın baskısı sonucunda Beşir 11 Nisan 2019’da istifa ettiğini açıklamak zorunda kaldı. Ülkede ilân edilen 2 yıllık Geçici Askerî Yönetim ve açıklamaları, toplumsal tarafları tatmin etmedi.

Toplumsal kesimler ve Geçici Askerî Yönetim 11 Nisandan beri anlaşmaya çalışıyorlar. Fakat henüz ortak noktada buluşabilmiş değiller. 

Bölge Ülkelerinin Tutumu

Suudi Arabistan, Bahreyn, Birleşik Arap Emirlikleri, Ürdün ve Mısır’ın Geçici Askerî Yönetimi desteklediklerini açıklamaları karşısında, Geçici Askerî Yönetim Başkanı Abdel Fettah El Burhan’ın teşekkür etmesi ise, Sudan’ın dış etkilere açık olduğunu göstermektedir. Diğer taraftan adı geçen ülkelerin krallık ve emirlik şeklinde yönetilmeleri de, Sudan’daki toplumsal gösterilerin benzerlerinin, kendi ülkelerinde de gerçekleşmesinden çekindiklerine ve kendi rejimlerine tehdit algıladıkları kuvvetle muhtemeldir.

Sonuç

Bölge ülkeleri ve uluslar arası kamuoyunun Sudan halkının “hürriyet, barış, eşitlik ve ekmek” taleplerini görmezden gelmeleri kabul edilemez. Sudan’da hem Konsey üyeleri hem de muhalifler arasında fikir birliği ve ayrılıkları gözlemleniyor. Sudan istikrarı demokrasi, insan hakları, hürriyetler, hukukun üstünlüğü, sosyo-ekonomik refah ile yakalayabilir. Muhaliflerin kendi aralarındaki ayrılıkları bir kenara bırakarak, ülkelerinin geleceği için asgarî müşterekte buluşmaları gerekmektedir.