İki ülke arasındaki en temel sorun Kırım’dır. Rusya, Kırım’ı kendisine bağlamak için 16 Mart 2014’te referanduma gitti. Kırım’daki tartışmalı referandumda yüzde 95 oranıyla Rusya’ya katılımın kabul edildiği duyuruldu. Tatarlar, referandumu boykot ederken, Kanada Başbakanı Stephen Joseph Harper de referandumu “gayri meşrû” ilân etmişti. Diğer taraftan 1994 Budapeşte Momerandumu ile ABD, İngiltere ve Rusya, Ukrayna’nın toprak bütünlüğünü taahhüt etmişlerdir. Kırım’daki referandum ile dengeler değişmiş oldu.

Diğer bir sorun da Donbas bölgesidir. Donbas, kömür ve zengin maden yataklarından dolayı önem arz ediyor. Bölge, Nisan 2014’te Rus yanlısı ayrılıkçıların eline geçmeden önce, Ukrayna’nın GSMH’nın yüzde 20’sini teşkil ediyordu. 16 Mart 2014 Referandumu sonrasında ayrılıkçılar, 6 Nisan 2014’te Ukrayna ordusuyla çatışmaya başladılar. Çatışmalar sonrasında Donetsk Halk Cumhuriyeti (DNR) ve Lugansk Halk Cumhuriyeti (LNR) adında iki ayrı devlet kuruldu. Ancak bu devletler hiçbir uluslar arası aktör tarafından tanınmıyor. Bu vb. sebeplerden dolayı Ukrayna’nın doğusundaki Donbas’ta, Rus yanlısı ayrılıkçılar ile Ukrayna ordusu arasında 7 yıldır aralıklarla çatışmalar devam ediyor (Yeni Asya, 24.04.2021, Ukrayna-Rusya İlişkileri Nereye Gidiyor?).

Rusya’nın, Ukrayna üzerinden NATO üyesi ülkelere karşı sınırını koruduğunu ileri sürdüğü biliniyor. Ancak bölgede Kasım 2021’deki gerginlikler ve sonrasında çıkan haberler dikkat çekiyor. Rusya Dışişleri Bakanlığı’nın 18 Kasım’da “Ukrayna konusunda Almanya ve Fransa’nın gizli yazışmaları yayınlandığı” notu basına yansımıştı. Ardından iki ülkenin, Rusya’yı “diplomatik kuralları çiğnediği” hususunda beyanatları geldi. Yine aynı gün Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’in “Rusya’nın, Batı sınırlarında güvenliğini sağlayan ciddî ve uzun vadeli garantileri” ihtiva eden konuşması önem arz ediyor.

Hem diplomatik yazışmaları yayınlama hem de Putin’in garanti çağrısı hakkında iki ihtimal değerlendiriliyor. Birincisi “Rusya, Ukrayna’nın Donbas ayrılıkçıları sorununa askerî bir çözüm getirmeyi düşündüğüne dair bilgiye sahiptir.” İkincisi ise, “Rusya’nın kendisi, Ukrayna’nın doğusunda askerî bir operasyona hazırlanıyor. Sarf edilen sert ifadeler de, gelecekteki eylemlerden sorumlu olmaktan kurtulma girişimidir.” Ancak her iki ihtimalin de bölgede tansiyonu yükselteceği kesindir. Zikredilen ihtimallerden birincisinin gerçekleşmesi durumunda, yani Ukrayna’nın askerî yolla Donbas’ı geri alması halinde “Rusya’nın, Ukrayna’yı işgal edeceği” değerlendiriliyor. İkinci ihtimal için de “Rusya’nın güç kullandığında, Batı’nın, güç kullanımına vereceği tepkinin orantısını belirlemenin ne kadar uzun ve zor bir süreç olacağı” üzerinde duruluyor.

Diğer taraftan 1-12 Ağustos 2008’deki Rusya ve Gürcistan savaşı hatırlardadır. Rusya’nın savaştaki bütün gücüne rağmen, Güney Osetya, uluslar arası toplum açısından Gürcistan’ın bir parçası olarak kabul edilmektedir. Yani Batı, Donbas’taki muhtemel bir olayı Ukrayna’nın toprak bütünlüğü çerçevesinde ele alacaktır.

Rusya’nın, Soğuk Savaş’ın 1989’da sona ermesinden bu yana Ukrayna’nın NATO’ya katılması ve Batı askerî alt yapısının, Rus sınırlarına taşınmasından çekindiği yorumlanıyor. Birde Rusya’nın daha önce sınır bölgesindeki askerî yığınağı ve tatbikatı biliniyor. Şimdi de diplomatik gizli yazışmaları yayınlaması ve Putin’in garanti çağrısında bulunması, Rusya’nın bölge hakkındaki net bir karar alamadığı ihtimalini doğuruyor. Fakat Ukrayna da bulunduğu noktadan geri adım atma niyetinde değil. Dolayısıyla Ukrayna’nın her an hazırlık içinde olduğu izlenimine işaret ediliyor.

Bölgede tansiyon yükselmiş olsa da, Ukrayna ve Rusya’nın, uluslar arası dengeleri etkileyebilecek büyük çaplı bölgesel sıcak bir çatışmadan şu an için kaçındıkları muhtemeldir.