Uluslararası sistem, ABD’nin liderliğindeki Batı Bloku ile SSCB’nin başını çektiği Sosyalist Doğu Bloku arasında İki Kutuplu olarak şekillendi. Diğer taraftan İki Kutbun dışında kalanlar da Üçüncü Dünya ülkeleri -Bağlantısızlar Hareketi- diye tanımlandı. Bu ülkeler başta Hindistan, Yugoslavya, Mısır, Brezilya, Endonezya, Cezayir, İran, Küba vd. biçiminde sıralanıyor (Uluslararası İlişkiler Kuramı ve Dünya Siyaseti Sistemi, Kenneth Waltz - George H. Quester, AÜ.SBF. Yayınları, 1982).

2. Dünya Savaşı’nın ardından başlayan İki Kutuplu ve Bağlantısızlar Hareketi’nden oluşan uluslararası sistem, SSCB’nin yıkıldığı 1989’a kadar geçen dönem Soğuk Savaş olarak tanımlanıyor. Bu dönemde Bağlantısızlar Hareketi ilk toplantısını Endonezya’nın Bandung şehrinde 18-24 Nisan 1955’te gerçekleştirmiştir. Bağlantısızlar Hareketi’nin, devam eden yıllarda 1961’de Yugoslavya’da, 1973’te Cezayir’de, 1994 ve 1995’te Endonezya’da ve 18 Eylül 2016’da İran’da devlet başkanları zirvesi yapıldı.

Rusya’nın Ukrayna’yı işgali ile NATO’nun öneminin hatırlanması ve AB’nin ortak ordu kurma planını hızlandırmasından dolayı, uluslararası kamuoyunda “yeni Soğuk Savaş başladı” tartışmalarına yol açtı. Bununla birlikte Ukrayna’daki savaşta, Batı ve Rusya’nın tarafında yer alan ülkelerin olduğu aşikâr. Çünkü BM Genel Kurulu 2 Mart 2022’deki toplantısında aldığı kararla “Ukrayna’daki Rus taarruzunun sona ermesini talep ediyor”. Genel Kurul’da toplanan 141 ülke, Ukrayna’nın egemenliğini, bağımsızlığını ve toprak bütünlüğünü yeniden teyit eden karar lehinde oy kullandı. Oylamada 35 ülke çekimser kalırken, 5 ülke de Rusya’nın yanında yer alarak karara karşı oy kullandılar. Bu ülkeler Belarus, Kuzey Kore, Eritre, Rusya ve Suriye. Ayrıca işgal başladığında Putin’in, İkinci Dünya Savaşı sonrasında BM’nin kurulmasıyla Avrupa’da tesis edilen 80 yıllık barış düzenine meydan okuduğu” (eski Yugoslavya’daki iç savaş hariç) kaydedilmişti.

Ukrayna’daki savaşın başlangıcından itibaren Batı ve Rusya tarafında yer almayarak, ama savaştan olumsuz etkilenen ülkelerin, iki taraflı kutuplaşmayı kontrol altına almak için alternatif güçlü bir Üçüncü Blok iddiaları gündemde.

Rusya’nın, Ukrayna’da işlediği insan hakları ihlalleri nedeniyle 7 Nisan 2022’de BM Genel Kurulu’ndaki oylamada, Cenevre merkezli İnsan Hakları Konseyi’nden uzaklaştırılması da, Üçüncü Blok iddiasını güçlendirdiği aktarılıyor. Ancak Irak’ın işgalinde, Filistin’deki olaylarda ve daha başka yerlerdeki insan hakları ihlallerinde, aynı tepkinin gösterilmemesi de düşündürücü. 

Karar 193 üyeli Genel Kurul’da 93 ülkenin lehte, 24’ünün aleyhte ve 58’inin de çekimser oy vermesiyle alındı. Rusya, Çin, Küba, Kuzey Kore, İran, Suriye ve Vietnam karşı oy kullandılar. Çekimser kalanların arasında Hindistan, Brezilya, G.Afrika, Meksika, Mısır, S.Arabistan, Birleşik Arap Emirlikleri, Ürdün, Katar, Kuveyt, Irak, Pakistan, Singapur, Tayland, Malezya, Endonezya, Kamboçya vd. bulunuyor.

Oylamada Batı veya Rusya yanında olmayıp, çekimser kalan ülkelerden daha güçlü bir “Üçüncü Dünya” ya da “Bağlantısızlar Hareketi”nin yeniden kurumsal hareket etmesi gerektiği ileri sürülüyor. Fakat 1955’de kurulan Bağlantısızlar Hareketi’nin hal-i hazırda “teknik komitelerden” meydana gelen bir yapılanması mevcut. Ancak Bağlantısızlar’ın ordusunun veya siyasi yaptırım ağırlığının olmaması vb. nedenler, Ukrayna’daki savaşın da etkisiyle Üçüncü Blok tartışmalarının önünü açmıştır.

Bağlantısızlar’ın 1950 ve 1960’lı yıllardaki Üçüncü Blok felsefesini yeniden gündeme getirmenin, günümüz uluslararası sistemine faydalı olup olmayacağı tartışmalıdır. Birde Bağlantısızlar’ın, Soğuk Savaş döneminde siyasi toplantılardan başka ciddi bir varlık gösteremediği de biliniyor. Ayrıca Ukrayna’daki savaşın başladığı 24 Şubat 2022’den beri, mevcut Bağlantısızlar’dan herhangi bir açıklama yapılmış değil. Dolayısıyla Rusya’nın Ukrayna’yı işgali üzerinden “yeniden Soğuk Savaş, İki Kutuplu dünya sistemi ve güçlü bir Üçüncü Blok arayışı”nın söylemden öteye gitmeyeceği kuvvetle muhtemeldir.