Bu yazımda Hz. Muaviye’den bahsedeceğim için, Hz. kelimesi kullanılıp kullanılmayacağı hususunu öncelikle belirtmek gerekir. Ehl-i Sünnet anlayışına göre Hz. kelimesi kullanılması gereklidir.
Çünkü; öncelikle Sahabe-i Kiramın ileri gelenlerindendir. Ayrıca Hz. Peygamberin (asm) eşleri ve annemiz Ümmü Habîbe bint Ebu Süfyân’dan dolayı Hz. Muhammed'in kayınbiraderidir. Hz. Muaviye (ra) vahy kâtibidir. Vahy katibliğine alınması, Cebrâil’in (as) bildirmesi ile olmuştur. Hz. Cebrâil’in getirdiği Kur’ân-ı Kerîm'i ve Peygamberimizin (asm) mektuplarını yazardı.
Buna göre Hz. Muaviye şöyle demiştir: “Bir gün Rasûlullah’ın (asm) abdest suyunu döküyordum. Kafasını kaldırdı ve bana şunları söyledi: “Benden sonra ümmetimin işlerini sen yükleneceksin; o zaman geldiğinde onların iyiliklerini taltif et, kötülüklerini affet” buyurdu. Muaviye konuşmasının devamında, “Ben bu makamı elde edene kadar ümit içinde yaşadım” demişti.1
Tarihte, dört Arap dehasından biri olarak kabul edilen Hz. Muaviye’nin2 hitabet gücünün yüksekliği, insanlara, anlayacakları dilden konuşarak onları kazanmayı bilmesi, siyasetteki kurnazlığı, işleri nasıl gerekiyorsa öyle halletmesi, çevresini iyi tanıyan, gözlemleyen ve ileriyi gören bir idareci olması, onu deha yapan en önemli özellikleridir.3
Yirmi yıl valilik ve yirmi yıl da devlet başkanlığı yapan Hz. Muaviye, muhaliflerini bertaraf etme yolunda kullandığı yöntemleri, kişilik özellikleriyle bütünleştirdiği siyaset ilkelerini, genel başlıklar halinde izah etmek mümkün olacaktır.
1. Vaat; Hz. Muaviye b. Ebu Süfyan, muhaliflerini etkisiz hale getirme noktasında genel bir prensip olarak benimsediği çeşitli vaatlerle ikna yöntemini, siyasî hayatının her safhasında kullanmıştır. Bu vaatler, bazen mal veya para, bazen makam-mevki bazen de af-eman teklifi şeklinde karşımıza çıkmaktadır. Muaviye’nin idarî hayatına hâkim olan ilkeleri, kendi ifadelerinde açık bir şekilde bulmak mümkündür. O, paranın iş gördüğü yerde konuşmaya, konuşmanın iş gördüğü yerde kılıca gerek görmediğini söylemiştir. Kendisine, cömertçe dağıtmış veya harcamış olduğu paraların çokluğundan yakınıldığında O, “muhtemel bir savaş bundan çok daha fazlasına mal olur” demiştir.
Gerek iktidara gelişi ve gerekse yaklaşık 20 yıl sürecek olan iktidar sürecinde Muaviye, yapmış olduğu maddî ikram ve taltiflerle hem muhaliflerini hem de kendisinden bazı beklenti veya talepleri olan taraftarlarını memnun etmeyi bilmiştir.
2. Merkeziyetçi Yönetim- Muktedir Vali İşbirliği; Hz. Muaviye b. Ebu Süfyan, Suriye haricindeki yerlerde, toplumda oluşturduğu tabandan ziyade şahsî kabiliyetleriyle temayüz etmiş olan kimselerden istifade etmiş ve bu kişilere bulundukları bölgelerde geniş imkanlar tanımıştır. Ancak o, şartların oluşmasıyla birlikte zamanla merkeziyetçi bir idareye yönelerek, vilayetleri belli ellerde toplamıştır. Halifeliği boyunca kendi kabilesinin nüfuzu altına girmemeye çalışan Muaviye, önemli eyaletlere başka kabilelere –özellikle idare sanatında ehil olan- Sakîf kabilesine mensup güçlü ve tecrübeli valiler tayin etmiş, ayrıca kendi uygulamalarında hilm ve teenniyi tercih etse de görevlendirdiği valilerin sertlik yanlısı icraatlarının açık-gizli destekçisi olmuştur.4
Dipnotlar:
1- Minkarî, Vak’atu Sıffin, s.63;
2- İbni Sa’d, Tabakât. II, s. 351 30 .
3- “Muaviye”, DİA, XXX, 334.
4- “Muaviye”, DİA, XXX, 334.