Edincik’ten Ali Karakaş: “Dünyada 114 element var. 22. Söz. 3. Lem’a’da “Meselâ şu insan, âdetâ kâinatın bir misâl-i musağğarı, şecere-i hilkatin bir semeresi ve şu âlemin bir çekirdeği gibi ki, envâ-ı âlemin ekser numûnelerini câmi’dir.” Bu cümlenin açılımı nasıldır?”
İnsanın Büyüklüğü
Konuşan, insaniyetin üstadı olunca insanın tarifi böyle kâinat-asa oluyor. İnsanı kâinat çapında cümlelerle tanıyorsunuz. Kendinizi yeniden keşfediyorsunuz. Allah’ın sizi insan kılmasına ne kadar minnet duyuyorsunuz. Ne kadar büyük bir nimetle, şükrüne güç yetmez bir hayatı yaşadığınızı fark ediyorsunuz.
Şükretmemişken böylesine cami bir hayatı veren Hâlık Teâlâ’nın, yarım yamalak şükürleri ne derece makbule şayan kıldığını, ne derece kabul ettiğini, insanın ‘az’ından ne derece razı olduğunu kavrıyorsunuz. Ve Resulullah Efendimiz’in (asm), “ibadetin az, ama devamlı olanı makbuldür” 1 sözündeki şefkatin hikmetini anlıyorsunuz.
“Muhakkak biz insanı ahsen-i takvîmde yarattık.” 2 Âyetinin manasına bir adım atmış oluyorsunuz. Ahsen-i takvimde yaratılan insana, âlâ-yı illiyyîn gibi bir zirve maksudun neden gösterildiğini idrak ediyorsunuz. Göklerin, yerlerin ve dağların kaldıramadığı emaneti, insanın neden ve nasıl yüklendiğinin 3 hikmetini çözmeye çalışıyorsunuz.
Kâinatın Küçük Bir Özeti
İnsan cami bir mahlûktur. Bütün kâinatın özünü, özetini içinde saklar. Özünü açsanız ondan bir kâinat çıkar. Allah’ın gönderdiği inanç ile terbiye olursa, kâinatı aşar, mevcudattan taşar, her şeyi geride bırakır, Allah’a ulaşır ve böylece Cennet’e liyakat kazanır.
Risale-i Nur’un tarifiyle insan kâinatın küçük bir özeti, bir çekirdeğidir; âlemin her bir nevinin ekser numunelerini içinde taşır. Misal-i musağğar en küçük örnektir, en öz numunedir, bütünden süzülmüş, bütünü gösteren en küçük parçadır. Ağacın tohumu, bitkinin çekirdeği gibi…
Öyle ki, insan bütün kâinattan gayet hassas ölçülerle süzülmüş bir katredir. İnsanı halk etmek ve insana Rab olmak için bütün kâinatı halk etmek ve bütün kâinata Rab olmak gerekir. Bütün kâinata Rab olmayan insana Rab olamaz. Bütün kâinatı yaratamayan, insanı yaratmaya güç yetiremez. 4
Ay’ı, dünyayı, güneşi ve yıldızları şu an olduğu şekilde yaratıp kendi yörüngelerinde döndürmeyen, havayı, suyu, toprağı, ateşi, maddeyi yaratmayan, kâinata bu gün görünen nizamı vermeyen bir kudret, insanı yaratamaz!
Çünkü insan kalbinde şu büyük âlemin sayfalarında tecelli eden ve şu büyük âlemi yutan bütün İlâhî isimlerin parmak izi görünmektedir. Bir mercimek tanesi kadar olan insanın hafıza kuvvetinde, bir kütüphane kadar yazı yazmak ve bütün kâinatta olup biten hadiselerin ayrıntılı ve incecik bir özetini koymak, ancak her şeyin Hâlık’ına has ve bu kâinatın Rabb-i Zülcelâline mahsus bir mühürdür. 5 Ki bu gün bilimlerin güçleri yettiğince okudukları yazılar bunlardır.
İnsan Bir Saray Gibidir
Acaip cevherlerden yapılmış bir saray farz etsen, bu sarayın her bir taşının dünyanın farklı bir yerinden, meselâ bir kısmı Çin’den, bir kısmı Yemen’den, bir kısmı Endülüs’ten, bir kısmı Sibirya’dan geldiğini varsaysan… Binanın yapılması zamanında birden o cevherli taşların bulundukları bölgelerden mıknatıslı gibi birden geldiğini farz etsen, o sarayı yapan ustanın bütün yeryüzüne hâkim olduğunda şüphen kalmaz.
İşte her bir canlı, bilhassa insan öyle bir saray gibidir. İnsan sarayının cevherlerinin bir kısmı ruhlar âleminden, bir kısmı misal âleminden, bir kısmı levh-i mahfuzdan, bir kısmı hava âleminden, nur âleminden, unsurlar âleminden geldiği gibi, ihtiyaçları ebede uzanmış, emelleri yerden göklere kadar yükselmiş, alâkaları dünyadan ahirete kadar genişlemiştir. 6
Çünkü yaratılış ağacının meyvesi insandır. Âlemin yaratılışının biricik gayesi insandır. Âlemin çekirdeği insandır. 7 İmanla insan âlâ-yı illiyyine çıkar, kâinata meydan okuyabilir. 8
Dipnotlar:
1- Müslim, Müsâfirîn, 216. 2- Tin Sûresi: 4. 3- Ahzab Sûresi: 72. 4- Sözler, s. 329. 5- Sözler, s. 330. 6- Lem’alar, s. 233. 7- Mesnevî-i Nuriye, s. 130. 8- Sözler, s. 347, 350.