İnsan ve Takvim

Zamana kayıt düşmek, tarihe kayıt düşmek, kayıtlarını genel sistem içinde ölçülendirmek insanlığın temel bir ilgi alanı olmuştur.

Esasen insan kendisi de kâinata bir ölçü olarak yaratılmıştır. “Biz insanı ahsen-i takvimde yarattık” 1 âyeti bunu bildiriyor. Ahsen-i takvim, ölçeğin en güzelidir. Yani insana bak, kâinatı gör! Kâinata bak, insanı anla! İnsanın güzelliğini, özelliğini, biricik oluşunu, imtiyazını, üstün yaratılışını göstermek için Cenab-ı Allah kâinatı yaratmıştır. İnsan kâinata bir takvim olarak yaratılmıştır. Başlangıçtan sona kadar kâinatın var oluş serüveni insana göre düzenlenmiştir.

Bundandır ki insanın kâinata değerli bir takvim olma özelliği, insanın Allah’ı tanımasıyla mümkündür. Allah’ı tanımadığında ve emirlerine itaat etmediğinde insan, değer olarak esfel-i safiline düşmüş olur.

Bediüzzaman şöyle diyor: “Sen, eğer nefis ve şeytanı dinlersen, esfel-i safilîne düşersin. Eğer Hak ve Kur’ân’ı dinlersen, â’lâ-yı illiyyine çıkar, kâinatın bir güzel takvimi olursun.” 2

Zamanı Saymakta Âcziyet

Binlerce yıldan beri yaşaya gelen insanlık, genel zaman diliminde yaşadığı ânı tesbit eden bir tarihlendirme yapmaktan âciz kalmıştır. Takvimini ancak son iki peygamberle sınırlandırmıştır. Ya Hazret-i Muhammed’in (asm) hicretini veya Hazret-i İsa’nın (as) doğumunu takvim başlangıcı saymıştır. Daha geriye gidememiştir.

Kâinatın yaratılışını veya güneş sisteminin teşekkülünü veya dünyanın gezegen olarak yaratıldığı zamanı veya Hazret-i Âdem’in (as) ve insanlığın yaratılışını başlangıç sayan bir takvim maalesef ki oluşturulamamıştır. İnsan zamanı saymakta âciz kalmıştır.

Bununla beraber biz, şimdilerde insanlığın farklı bilimsel yöntemlerle maddenin veya ışınların yaşını hesaplayarak yaratılış başlangıcına ulaşmaya çalışmasını ve gerçeğe yakın tarihler tesbit etmesini de insanlık adına başarı sayalım.

İlk Takvimler

Bilinen ilk modern takvimi Hazret-i İsa’nın (as) doğumundan 46 sene önce Roma İmparatoru Jül Sezar oluşturmuştur. Sezar, İskenderiyeli astronomi bilgini Sosigenes’i bu iş için görevlendirmiştir.

Bir güneş yılı 365 gün 5 saat 49 dakika 12 saniyedir. Bu 6 saatlik artı zaman dilimini takvimlere yerleştirmek kolay olmamıştır. Bu sebeple aylar bazen 28, bazen 29, bazen 30, bazen 31 çekmiştir. Sezar, takviminde Temmuz ayına kendi adını verdiği için Temmuz’un adı July’dir. Ardından gelen İmparator Augustus da takvimde düzenlemeler yapmaya devam etmiş, o da Ağustos ayına kendi adını vermiştir. Bu takvime Jülyen Takvim denmiştir.

Milâdî Takvim ise 1582 yılında Papa 13. Gregory tarafından yürürlüğe konulan Gregoryen Takvimdir. Bu takvim Jülyen Takvimine 10 gün ilâve edilerek hazırlanmış ve Hazret-i İsa’nın (as) do- ğumunu sıfır kabul etmiştir.

Hicrî ve Rumî Takvimler

Hicrî takvim, hicretten 17 sene sonra Hazret-i Ömer’in (ra) halifeliği döneminde Hazret-i Ali’nin (ra) tavsiyesiyle kabul edilmiştir. Bu takvim, ibadet zamanları hilâle göre şekillendiğinden, Ay’ın dönüşlerine göre düzenlenmiştir. Bir yıl 354 gündür. Bu sebeple Hicrî takvimde aylar her sene 10 gün öncesinden gelir ve döner.

Rumî takvim de hicreti başlangıç kabul eder. Fakat Rumî Takvim ay değil, güneş takvimidir. 

Bu sebeple bu takvime Hicrî Şemsi Takvim de denmiştir.

Osmanlı Devleti’nde Tanzimat Dönemine kadar Hicrî Takvim kullanıldı. 1840 yılında Jülyen esaslı Rumî takvime geçildi. 1870 yılına kadar hem Hicrî, hem Rumî takvim resmî olarak kullanıldı. 1917 yılında da Gregoryen esaslı Rumî takvime geçildi. Cumhuriyet döneminde ise Gregoryen esaslı Milâdî takvim kabul edildi.

Takvimler arasında gerek Ay yılının 354 gün olmasından, gerekse Güneş yılının 6 saatlik artı zaman dilimi olmasından kaynaklanan gün farkları vardır. Bu farklara dikkat etmek gerektiği için, tarih çevirmeleri ayrı bir ustalık gerektirmektedir.

Dipnotlar:

1- Tin Sûresi: 4. 2- Sözler, s. 526.