Ekonomik sorunların çözülmesi ve kalkınmanın sağlanabilmesi iktisat ve hukuk bilimi çerçevesinde sorunların tesbiti ve gerekli çözümlerin ne olduğu ile ilgili olarak insanlara aydınlatıcı bilgilerin verilmesi gerekmektedir.
DİZİ: Risale-i Nur’daki İktisat ve Hukuk Prensipleri Çerçevesinde Faizle Mücadele - 5
TALHA FIRAT - Düzce Üniversitesi, Araştırma Görevlisi
***
9. Sonuç ve Tartışma
Dünyanın hikmet âlemi olması sebebiyle sonuç ve varlık, tedrici olarak ortaya çıkmaktadır ve sebeplere bağlanmıştır. (Nursî, Sözler: 187) Fakat İslâm inancına göre sebep-sonuç arasındaki bağ zahirîdir ve ikisinin de ortaya çıkışı doğrudan Allah’ın (cc) iradesine bağlıdır. Sebep ve sonucun birbiri ile ilintili gözükmesi süregelen tekrarlardan doğan zihinsel bir algıdan ibarettir. (Bakar 2016:100-101) İkinci bir konu bir sonucun tek bir sebepten ortaya çıkamayacağıdır. Bir sonucun ortaya çıkması için bütün gerekli sebeplerin bir araya gelmesi gerekir. Bütün sebeplerin bir araya gelmesi de sonucun ortaya çıkacağı anlamına gelmez. Deterministik bakış açısıyla sebeplerin sonucu zorunlu hale getirdiği anlayışı, Allah’ın (cc) irade sıfatıyla örtüşmemektedir. (Bolay, 1987: 46) Sebepleri yarattığı gibi sonucu yaratmak veya yaratmamak da Allah’ın (cc) iradesine bağlıdır. (Nursî, Mesnevî-i Nuriye: 276)
Bütün bu süreçte insanın, maddenin ve diğer zihayatın sebep ve sonuca hiçbir dâhli yoktur. Sadece duâsı ve niyeti vardır. Bu duâ, maddede istidat lisanıyla, zihayatta istidat ihtiyaç ve ıztırar lisanıyla, insanda ise istidat, ihtiyaç ve ıztırar lisanını kapsayacak şekilde kavlî ve fiilî duâ ile tezahür eder. (Nursî, Mektubat: 290)
Dünya’daki varlık ve oluşun çoğu zaman Allah’ın kudret eliyle mucizevî bir şekilde çıkmamasının ve sebepler dairesinde zuhur etmesinin en önemli sebeplerinden birisi teklif sırrının bozulmaması ve insan akıl ve ihtiyarının mücbir yolla elinden alınmaması içindir. (Nursî, Mektubat: 160) Bunun yanında Said Nursî’nin 20. Söz’de ifade ettiği gibi sebeplere müracaat ederek ilmin inkişaf ve tekâmül etmesi, o ilim vasıtasıyla Allah’ın (cc) isimleri ve sıfatlarıyla daha iyi anlaşılmasına ve böylece Marifetullah’a vesile olmaktadır. Marifetullah ise Muhabbetullah’ı getirir.
Allah’ın (cc) koyduğu kanunlar şer’i, diğeri kevnî kanunlar olarak ikiye ayrılmaktadır. Şer’i kanunlar kelâm sıfatından gelen İlâhî ve dinî kanunlar iken kevnî kanunlar irade sıfatından tecelli eden kâinat ve tabiat ile alâkalı yaratılış kanunlarının bütünüdür. Bu iki kanunda da insanın itaat veya isyanı, mükâfat veya mücazat ile neticelenmektedir. İlkinin neticesi daha çok ahirette, ikincisinin neticesi çoğunlukla bu dünyada görülmektedir. Kevnî kanunları Müslüman olsun veya olmasın kim daha iyi uygularsa bu dünyada onun mükâfatını alır. (Nursî, Sözler: 1181-1182)
Kâinattaki hadiseler ve varlıklar Allah’ın (cc) isim ve sıfatlarının yansıması olduğuna göre, bütün bilimler Allah’ın (cc) koyduğu kevnî kanunların bir tanımlayıcısı ve bir açıklayıcısı olması itibariyle, Allah’ı (cc) isim ve sıfatları ile tanımada yani marifetullah için bir araçtır. Dolayısıyla iktisat bilimi de kâinattaki İlâhî nizamı keşif ve izah yoluyla bize Allah’ı (cc) tanıttıran bir bilim dalıdır. Yukarıda bahsedildiği gibi kevnî kanunlara kim daha çok müracaat ederse, bunun karşılığını o ölçüde fazla alır. Dolayısıyla diğer disiplinlerle etkileşim halinde olduğunu göz önünde bulundurarak iktisat biliminin gereklerinin, sebeplere de riayet ederek ve tedrici olarak uygulanması halinde bunun karşılığı alınacaktır. Said Nursî bu konunun önemini şu şekilde ifade etmiştir: “Elbette nev-i beşer ahir vakitte ulum (bilimlere) ve fünuna (temel bilimlere) dökülecektir. Bütün kuvvetini ilimden alacaktır. Hüküm ve kuvvet ilmin eline geçecektir.” (Sözler: 418)
“Hayât-ı içtimâiye-i beşeriyede bir çığır açan, eğer kâinattaki kânun-u fıtrata muvafık hareket etmezse; hayırlı işlerde ve terakkîde muvaffak olamaz. Bütün hareketi şer ve tahrip hesabına geçer.” (Nursî, Lem’alar: 409) Said Nursî’nin bu sözü ekonomik kalkınma ve faizle ilgili adım atmak isteyen karar vericiler için de dikkate alınması gereken bir prensibi hatırlatmaktadır. Faizle mücadele maksadıyla da olsa iktisat bilimi kanunlarına aykırı şekilde gerekli aşamaları takip etmeden ve ani atılan adımlar ülke ekonomisine faydadan çok zarar getirecektir. Faizle mücadelede gerekli aşamaların gelişmiş ülkeler tarafında uygulanmış ve sonuç alınmış olması gösteriyor ki, halihazırda var olan başarılı örnekleri Türkiye’de uygulayacak şekilde şahsî ve devlet düzeyinde irade ortaya konulması gerekir. Bu ülkelerin ekonomik başarıları ve faizle mücadele etme yöntemlerinde neyi doğru yaptıkları ve nelerden kaçındıklarının analiz edilerek uygulamaya konulmasına ihtiyaç vardır.
Bu çalışmada öne çıkan konulardan bir tanesi de ekonomi ve hukuk arasındaki ilişkidir. Hukukun doğru işlemediği yerlerde ekonomi de çıkmaza girmektedir. Özellikle mülkiyet hakkı ve ekonomik ilişkilerdeki rekabet düzenlemeleri hukuk tarafından oluşturulduğu için hukukun olmadığı yerde ekonomiden de bahsetmek mümkün değildir. (Gürpınar, 2008: 166) Bu çalışmada yer verilen ülkelerin ekonomik göstergeleri ve demokratik gelişimleri incelendiğinde bu iki göstergenin de birbiri ile doğru orantılı olduğu görülmektedir. Temel hak ve hürriyetler, bağımsız hukuk sistemi, kanun üstünlüğü, muhalefet ve medyanın etkinliği, çoğulculuk, seçimlerin güvenilirliği gibi kriterlere göre demokrasi indeksinde üst sıralarda bulunan ülkelerin ekonomik gelişimde ve faizle mücadelede daha başarılı oldukları görülmektedir. Dolayısıyla ekonomik gelişmelerin hukukî ve politik şartlardan bağımsız olması düşünülemez. Sonuç olarak ekonomik kalkınma açısından üst sıralarda olan ülkelerin demokratikleşme seviyesinde de üst sıralarda bulunması gösteriyor ki ekonomik kalkınma için ekonomik reformlar yanında yukarıdaki kriterler çerçevesinde demok- ratik reformların da yapılması gerekmektedir.
Risale-i Nur’daki iktisat prensiplerine bakıldığında buradaki tavsiyelerin sadece fertlerin ekonomik, fizikî ve ma-nevî faydasına yönelik olmadığı, ayrıca makro ölçekte devletlerin de ülke ekonomisini daha iyi yönetmede bu ölçülerden dersler çıkarabilecekleri görülmektedir. Borç ve faiz problemleri ile karşılaşmadan önce fertlerin ve devletlerin gerekli tedbirleri almaları halinde bu sorunlarla karşı karşıya kalma ihtimalleri azalacaktır. Burada gelirleri arttıran, masrafları azaltan ve tasarrufa önem veren “ekonomik yapısal reform” adı verilen politikaların uygulanması önem arz etmektedir. Bunun yanında ülkeye uzun vadeli yatırımların gelmesini sağlamanın ülkeye döviz getirmek, istihdamı arttırmak ve kalkınma sağlamak gibi çok önemli katkıları olacağı için dışarıdan yatırımları çekmek üzere gerekli ekonomik ve hukukî reformların yapılması gerekmektedir.
Ekonomik sorunların çözülmesi ve kalkınmanın sağlanabilmesi iktisat ve hukuk bilimi çerçevesinde sorunların tesbiti ve gerekli çözümlerin ne olduğu ile ilgili olarak insanlara aydınlatıcı bilgilerin verilmesi gerekmektedir. Ekonomi konusunda bir bilinç- lenme sağlanması ile karar vericilerin ekonomi konularındaki söylem ve politikaları vatandaşlarca tahkik edilebilir. Aynı zamanda karar vericilerin ekonomi politikalarındaki ani, keyfi ve sert kararlarının ekonomide belirsizliğe ve güvensizliğe sebep olduğu, yatırımcıların ve tüketicilerin yatırım ve harcamalarını olumsuz etkilediği görülmektedir.
Bunun çaresi ise karar vericilerin ekonominin diğer paydaşlarıyla istişare ederek, koordineli bir şekilde, kanun çerçevesinde, zorlayıcı olmadan, teşvik edici adımlar atmaları ve iktisat biliminin gerektirdiği aşamaları sebep sonuç ilişkisi içerisinde uygulamalarıdır.
Devlet ve fertleri faize götüren süreçlerin ne olduğu ve nasıl engellenebileceği ile ilgili meselelerin daha iyi anlaşılması için bu çalışmanın kapsamı dar tutulmuştur.
Yine çalışmanın kapsamını genişletmemek amacıyla ayrı bir alan olan borçlanma ve finansmanda İslâmî bankacılık ve diğer faizsiz borçlanma yöntemleri konu haricinde bırakılmıştır.
Bu hususlarda faizsiz finansman araçları ile ilgili yapılmış çalışmalardan faydalanılabilir. (Yıldız, 2017)
KaynakLAR:
Akyıldız, H. (2008). Tartışılan Boyutlarıyla “Homo Economicus.” Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi Ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 13(2), 29–40.
Armutcuoglu Tekin, H., ve Ural, M. (2019). Finansal Gelişme ve Ekonomik Performans İlişkisi: OECD Ülkeleri İçin Bir Analiz. OPUS Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi. Https://Doi.Org/10.26466/Opus.535427
Arslan, A. (2019). Kamu Harcamalarında Verimlilik, Etkinlik Ve Denetim. Maliye Dergisi, (140), 1–14.
Bakar, O. (2016). İslâm Bilim Tarihi ve Felsefesi. İstanbul: İnsan Yayınları.
SON
Baştürk, M. F., ve Ertürk, E. (2018). Küresel Kriz Sonrası Gelişmiş Ülke Merkez bankalarının Negatif Faiz Oran Politikası Uygulamaları: Bir Değerlendirme Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (December), 1–1. Https://Doi.Org/10.31795/Baunsobed.4928
Beşkaya, A., ve Ömer, M. (2009). Ekonomik Özgürlükler Ve Demokrasi İle Ekonomik Performans Arasındaki İlişkinin Zaman Serileri İle Analizi: Türkiye Örneği, 7(2), 1–10.
Bolay, S. H. (1987). Felsefi Doktrinler Sözlüğü. Ankara: Akçağ Yayınları
Bülbül Y., A. Kutlar, F. Sekmen ve F. Solak (2014). Demokrasi ve Ekonomi: Askeri Müdahalelerin Türkiye’ye Maliyeti. İstanbul Ticaret Odası. İstanbul: Altınoluk Yayın San. A.Ş.
Dilber, İ., ve Nur, H. B. (2017). Gelişmekte Olan Ülkelerde Doğrudan Yabancı Yatırımları Belirleyen Temel Unsurlar. Dokuz Eylül Üniversitesi İktisadi Ve İdari Bilimler Dergisi, 32(2), 15–45. Https://Doi.Org/10.24988/Deuiibf.2017322551
Doğan, A. (2015). Demokrasi ve Ekonomik Gelişme. Erciyes Üniversitesi İktisadi Ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, (25), 1–19.
Eğilmez, M. (2019). Bilim ve Ekonomi Biliminin Yeri. https://www.mahfiegilmez.com/2019/09/bilim-ve-ekonomi-biliminin-yeri.html(Eylül 17, 2019). Eğilmez, M. (2015). Faiz: Neden mi Sonuç mu? https://www.mahfiegilmez.com/2015/02/faiz-neden-mi-sonuc-mu.html (Şubat 05, 2015). Eğilmez, M. (2013). Döviz Yoksa Ne Olur? https://www.mahfiegilmez.com/2013/04/doviz-yoksa-ne-olur.html (Nisan 16, 2013).
Eğilmez, M. (2020). Türkiye İçin Yapısal Reformlar El Kitabı. https://www.mahfiegilmez.com/2020/09/turkiye-icin-yapsal-reformlar-el-kitab.html (Eylül 02, 2020). Eğilmez, M.Ekonomi Sözlüğü. https://www.mahfiegilmez.com/p/ekonomi-sozlugu.html Eğilmez, M. (2018).Son 10 Yılın Döviz Gelir ve Gideri https://www.mahfiegilmez.com/2018/04/son-10-yln-doviz-gelir-ve-gideri.html (Nisan 08, 2018). Eğilmez, M. (2021). Dünya Belirsizlik Endeksi https://www.mahfiegilmez.com/2021/01/dunya-belirsizlik-endeksi.html (Ocak 20, 2021).
Eğilmez, M. (2014). Demokrasiyle Ekonomik Gelişme Arasında Bir İlişki Var mı? https://www.mahfiegilmez.com/2014/04/demokrasiyle-ekonomik-gelisme-arasnda.html (Nisan 28, 2014).
Eren, E. (2018). Bilim(ler) ve İktisat. Yıldız Social Science Review Vol. 4 No. 2. HaberTürk. (2020). 2020 Yılı Dış Ticaret İstatistikleri Açıklandı.https://www.haberturk.com/2020-yili-dis-ticaret-istatistikleri-aciklandi-2954632-ekonomi (29.01.2021).
Gürpınar, B. (2008). Hukuk ve Ekonominin Ortak Temelleri- ‘Hukuk Ve Ekonomi’ Akımı. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 2, (20), 161–180.
Karacan, R. (2010). Faiz, Döviz Kuru İlişkisinin Makroekonomik Performansa Etkisi Üzerine Bir Değerlendirme. Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (20), 72–92.
Karhan, G. (2019). Mülkiyet Haklarının Ekonomik Büyümedeki Rolü: Ampirik Bir Uygulama. Gümüşhane Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Elektronik Dergisi, 10(1), 246–253. Mirmohammadi, M. (2016). What Bond Yields Say About Iran. Financial Tribune. (October 08, 2016). https://financialtribune.com/articles/economy-business-and-markets/51336/what-bond-yields-say-about-iran
Nursî, B. S. (2012). Mektubat. İstanbul: Yeni Asya Neşriyat.
Nursî, B. S. (2012). Sözler. İstanbul: Yeni Asya Neşriyat.
Nursi, B. S. (2012). Mesnevi-i Nuriye. İstanbul: Yeni Asya Neşriyat.
Nursî, B. S. (2012). Lem’alar. İstanbul: Yeni Asya Neşriyat.
Nursî, B. S. (2012). Asa-yı Musa. İstanbul: Yeni Asya Neşriyat.
Nursî, B. S. (2012). Emirdağ Lahikası. İstanbul: Yeni Asya Neşriyat.
Nursî, B. S. (2012). Eski Said Dönemi Eserleri. İstanbul: Yeni Asya Neşriyat.
Nursî, B. S. (2012). Tarihçe-i Hayat. İstanbul: Yeni Asya Neşriyat.
Özdemir, S., Y. A., ve Akgül, I. (2018). Enflasyon-Faiz Oranı ve Enflasyon-Döviz Kuru İkilemi: GEG Programı Döneminde Türkiye Gerçeği. Ege Akademik Bakis (Ege Academic Review), 18(1), 153–166. Https://Doi.Org/10.21121/Eab.2018135916
Sever, E., ve Mızrak, Z. (2019). Döviz Kuru, Enflasyon ve Faiz Oranı Arasındak İlişkiler: Türkiye Uygulaması. Erciyes Üniversitesi İktisadi Ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 0(17), 47–64.
Sırım, V., ve Eraslan, M. (2020). Demokratikleşme ve Ekonomik Büyüme Arasındaki Etkileşim, 9(17), 119–130.
Şanlısoy, S. ve Kök R,. (2010). Politik İstikrarsızlık - Ekonomik Büyüme İlişkisi: Türkiye Örneği (1987–2006). Dokuz Eylül Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Cilt:25, Sayı:1, Yıl:2010, ss.101-125.
Tanrıöven, C., ve Kurt Cihangir, Ç. (2016). ABD Devlet Tahvili Faiz Oranlarındaki Değişimin Kurlara Etkisi; Kırılgan Paralar, Kırılgan Ekonomiler - The Effect Of Usa Government Bond Rate On Exchange Rates: Fragile Currencies, Fragile Economies. Journal Of Business Research - Turk, 8(4), 1–1. Https://Doi.Org/10.20491/İsarder.2016.203
The Economist Intelligence Unit. (2021). Democracy Index 2020. The Economist. Retrieved From Https://Pages.Eiu.Com/Rs/ 753-RIQ-438/İmages/Democracy-İndex-2020.
TMMOB. (2007). Ülke Örnekleri Kalkınma ve Sanayileşme Modelleri. TMMOB Sanayi Kongresi Oda Raporu, 1–112. Retrieved From File:///C:/Users/PC/Desktop/Ülke Örnekleri İle Kalkınma Ve Sanayileşme Modelleri.Pdf
Toprak, D. (2015). Uygulamada Ortaya Çıkan Farklı Refah Devleti Modelleri Üzerine Bir İnceleme. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1(21), 151–175.
TÜİK. (2020). https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Dis-Ticaret-Istatistikleri-Aralik-2020-37412#:~:text=Geni%C5%9F%20ekonomik%20gruplar%20s%C4%B1n%C4%B1flamas%C4%B1na%20g%C3%B6re,pay%C4%B1%20%11%2C0%20oldu. (29 Ocak 2021).
Yıldırım A. ve H. Şimşek. (2016). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
Yıldız, İ. (2017). Faizsiz Finans Araçlarının Türkiye’deki Uygulamaları ve Mevcut Sorunlara Çözüm Önerileri. İstanbul Gelişim Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. 1–140.