Önce imân meselesinde nasıl bir mantıkî yol, bir merhale takip edildiğine dikkat edelim:
“Dediler ki: Sahi biz, ölüp de bir toprak ve kemik yığını haline geldikten sonra, mutlaka yeniden diriltileceğiz; öyle mi?
“Hakikaten, gerek bize, gerekse daha önce atalarımıza böyle bir vaadde bulunuldu; fakat bu geçmiştekilerin masallarından başka bir şey değildir!”
“De ki: Eğer biliyorsanız söyleyin: bu dünya ve içinde bulunanlar kime aittir?”
“Allah’a aittir” diyecekler. De ki: Öyle ise siz hiç düşünüp taşınmaz mısınız!”
“De ki: Yedi kat göklerin Rabbi, azametli Arş’ın Rabbi kimdir?”
“Diyecekler ki: Hepsi Allah’ındır.’ Şu halde siz Allah’tan başkasına ibâdet etmekten korkmaz mısınız?”
“De ki: Herşeyin mülkü ve tasarrufu elinde olan, herşeyi koruyup kollayan ve korunmaya muhtaç olmayan kimdir? Biliyorsanız söyleyin!”
“Diyecekler ki: ‘Hepsi Allah’ındır.’ De ki: Öyle ise nasıl aldanıyorsunuz?”1
Zihinler, basamak basamak, kâinattaki hikmet ile güzellikler ve fiiller ile hazırlandıktan sonra, “De ki: Öyle ise nasıl aldanıyorsunuz?” hükmüyle son merhalede bağlanıyor.
Bediüzzaman, “mânevi cihadın” esaslarını çizerken, metod ve uslûbunu da belirliyor ve neticede nasıl bir tavır sergilenmesi gerektiğini de izâh ediyor:
“Şeriat-ı Garra, kelâm-ı Ezelîden geldiğinden ebede gidecektir. Nefs-i emmarenin istibdâd-ı rezîlesinden selâmetimiz, İslâmiyete istinat iledir. O hablü’l-metîne temessük iledir. Ve haklı hürriyetten hakkıyla istifade etmek îmandan istimdat iledir. Zira, Sâni-i âleme hakkıyla abd ve hizmetkâr olanın halka ubudiyete tenezzül etmemesi gerektir. Herkes. kendi âleminde bir kumandan olduğundan, âlem-i asgarında cihad-ı ekber ile mükelleftir. Ve ahlâk-ı Ahmediye ile tahalluk ve Sünnet-i Nebeviyeyi ihya ile muvazzaftır.
“Ey evliyâ-yı umur! Tevfik isterseniz, kavanîn-i âdetullaha (Allah’ın koyduğu tabiat kanunlarına) tevfik-i hareket ediniz. Yoksa tevfiksizlikle cevab-ı red alacaksınız.”2
***
Öte yandan, sair ibâdet, emir ve nehiyler de yavaş yavaş, sindire sindire, merhale merhale gelmiştir. Alkol ile ilgili yasak da üç merhalede gerçekleştirilmiş. Bu, tebliğ ve irşad gibi kudsî bir vazifeyi deruhte edenlere, Kur’ân’î bir üslûp ve metoddur.
Vazifemiz, kainattak câri olan tekvinî dediğimiz tabiat; ve teşrriî diye isimlendirilen sosyal kanunlara riâyet etmektir. İki bölümünün de “tedrici”, yâni merhale merhale olduğunu müşahede etmekteyiz. Neticeyi halk etmek ise Cenâb-ı Hak’kın ihsânı ve taktiridir.  Ve sırasıyla diğer konulara girilecektir. Çünkü, Allah’ı tanımayan, bilmeye, Resûlüne inanmayan, O’nun gönderdiği “şeriatı”, emir ve nehiyleri kabul etmez... Mekkî âyetlerin imânî, Medinî âyetlerin ibâdet, muamelât, ukubâta dâir olması; namaz, oruç, zekât âyetlerinin belli zaman aralıklarıyla inzal buyrulması, alkol yâsağının üç merhalede yasaklanması Kur’ân’ın bize öğrettiği en güzel tebliğ metodudur.
Peygamber Efendimizin (a.s.m.) nübüvvetinin ilk 11 senesinde, ibâdet ve muamelâta dair tebliğler görülmez. Bunlara ait vahiy inmemiştir. 11 sene sonra, buna dair emir ve nehiyler vahy olunmaya başlanmıştır. Günümüz insanını da bir inanç zaafı sardığına şüphe yok. Öyle ise, aynı metodun takip edilmesi gerektiği âşikâr değil mi?
Dipnotlar:
1.-Mü’minûn Sûresi, 82-89.
2.-Hutbe-i Şâmiye, Yeni Asya Neşriyat, s. 89.