İnsanların birbirleriyle karşılaştıklarında kullandıkları yakınlık, dostluk, saygı ifade eden söze selâm”; esenlik ifade eden bu sözleri birbirlerine söylemelerine de “selâmlaşma” denir.
Selâm sözcüğü, yeri geldikçe, birçok makamda ve manada kullanılabiliyor.
Meselâ: Birisiyle bir başkasına “selâm göndermek”; bir kimseye, gönderilenin “selâmını ulaştırmak”; araları açmak, ahbaplığı bozulmak ve hiç konuşmamak manasında, “selâmı (sabahı) kesmek”; gördüğü bir iyiliğe mukabil olarak kendisine büyük bir iş yüklenmesi manasında, “selâm verip borçlu çıkma” hâli; bir büyüğe, bir üste saygı manasında, “selâm durmak”.
Ve nihayet, saygım, esenlik dileklerim ona olsun makamında, Yunus Emre’nin, “Biz dünyadan gider olduk / Kalanlara selâm olsun” 1 dediği gibi, gönülden “selâm etmek”.
Selâm, “Dünyadan ve ahiretten emin olmak isteyenleri ve kurtuluşa ermek dileğinde bulunanları, kurtuluşa erdirecek olan” 2 manasında, Allah’ın (cc) esmâü’l-hüsnâsından biri olduğu gibi; Cennetin bir adı da, (barış ve esenlik yurdu) manasında, “Daru’s-Selâm” dır. 3
Melekler, Cennet bekçileri oldukları ve Cennete giren mü’minlere selâm verecekleri gibi, mü’minler de Cennette birbirlerine selâm vereceklerdir. 4
Dinimiz, Müslümanları birbiriyle kardeş etmiş ve kardeşliğin gereği olarak da bazı görevler yüklemiştir. Bu görevlerden biri de selâmlaşmaktır.
Selâm, hem mü’minlerin birbirine duâsı; hem de, İslâm’ın alâmetlerinden biridir.
“Selâm, insanı insanların şerrinden korur; selâma mukabele eden kimse selâmetini teminat altına almış olur.” 5
Cenab-ı Hak, Kur’ân-ı Kerîm’de, “Size bir selâm verildiği zaman, ondan daha güzeliyle veya aynı ile karşılık verin” 6 buyrulmaktadır.
İslâmî uygulamada selâmlaşma, taraflardan birinin diğerine “Selâmün aleyküm” (selâm, esenlik ve güven sizin üzerinize olsun) demesi; diğerinin ise “Ve aleyküm selâm” (sizin üzerinize de selâm, esenlik ve güven olsun) şeklinde cevap verilmesi ile gerçekleşir.
Selâma daha iyisiyle karşılık vermek ise, “Selâmün aleyküm” diyene, “Ve aleykümselâm ve rahmetullah” şeklinde; “Selâmün aleyküm ve rahmetullah” diyene de, “Ve aleyküm selâm ve rahmetullahi ve berekâtuhu” şeklinde karşılık vermektir.
“Es-selâmü aleyküm ve rahmetullah” demek suretiyle başın sağ ve sol omuzlara çevrilerek namazı bitirmek ise, selâmın ibadet içindeki uygulanış hâlidir. Namazlardan sonra okunan hadis; “Allahümme ente’s-Selâmû ve min ke’s-Selâm…” (Allah’ım! Sen selâmsın ve selâmet de Sendendir) 7 manasına gelmektedir.
Selâm vermek sünnet, selâm almak ise farzdır.
Sünnet olan davranış biçimi ise, yürüyenin oturana, bineklinin yayaya, küçüğün büyüğe selâm vermesidir.
Hutbede, yüksek sesle Kur’ân okurken, ders okurken-okuturken, ezan ve kamet esnasında selâma cevap verilmez.
Kaynaklarda, İslâmî manadaki selâmın lâfızla yani sözle ifade edilmesi gerektiği; sırf işarete dayalı selâmlaşmanın İslâm’da yeri olmadığı ve hiçbir şey söylemeden sadece başını eğerek ya da eliyle işaret ederek selâm veren kimseye “Ve aleyküm selâm” demek mecburiyeti bulunmadığı ifade edilmektedir. 8
Selâm, esenlik ve güven hepinizin üzerinize olsun.
Dipnotlar:
1- M. Tatçı, Yunus Emre Divanı, 243. 2- Haşr Sûresi, 23. 3- En’âm Sûresi, 127. 4- A’raf Sûresi, 46; Zümer Sûresi, 73. 5-Yusuf Has Hacib, Kutadgu Bilig, 365. 6- Nisa Sûresi, 86. 7- Müslim, Mesacîd, 135-136. 8- Nevevi, El-Ezkâr, 221.