GEZİ: Nahcivan Notları - Ömer Güney

Önce Ankara Esenboğa havalimanından 1.5 saatlik uçuş sonrası Ağrı ilimize ulaştık. Uçak süzülerek uçuşa geçtiği anda Ağrı dağı ve diğer dağların tepelerinde kar, daha da alçaldıkça her taraf yemyeşil Ağrı’nın ortasından geçen Murat Nehrinin ihtişamı baharın geldiğinin habercisi idi.

Hiç beklemeden havalimanından bizi bekleyen transfer aracımız ve aynı zamanda rehberimizle yola koyulduk. İlk uğrak yerimiz Doğubeyzıt oldu. Bir zamanların kaçak eşya merkezi olarak anılan yer. Doğruca İshakpaşa Sarayı ya da külliyesine gittik. Doğubeyazıtın 5 km. uzağında ovaya hakim bir yerde kurulmuş. Yapımı 99 yıl sürmüş. Yapımına 1685 yılında başlanmış 1784 yılında tamamlanmış.

7600 metrekarelik bir alana oturmuş. Tarihte ilk kalorifer ısıtma sistemleride burada yapılmış. 116 odası bulunan muhteşem bir saray. Terörden dolayı insanlar buraya ziyaretede gelmeye korkarlarmış şu anda insanlar rahatça gidip ziyarette bulunuyorlar. Gidiş yol kenarları sağlı sollu çınar ağaçları dikilmiş. Çevre bakım onarımlarıda devam ediyor.

Buranın ziyareti sonrası Iğdır ve Nahcivan güzargahı devam ettik. Güzargah sırasında uğradığımız yerlerde ve imkan buldukça halkla sohbet etme imkanımız oldu. Rehberimiz geçtiğimiz yerlerde geçmişte terör olaylarının olduğu yoğun baskınların yapıldığı yerleri anlattı ibretle dinledik. Demirel’in tabiri ile korku dağlara sarmış. Dikkatimi çekti insanlar bir konuda konuşurken korkuyor temkinli konuşuyor.

ERİVAN’A KOMŞU KÖY

Iğdır’da bir mekanda ziyaretimizde tanımadığım 2 kişi vardı. Biraz kenara çektim konuşalım diye. Bizim köyümüz Ermenistan Erivan’a sıfır noktasında en büyük köy dedi. Yanındaki arkadaşı sordum bir partinin il genel meclisi üyesi dedi. Hangi partinin dedim söylemeye çekindi. Dedim niye çekiniyorsun. Sonunda söyledi. Ermenilerle bu kadar yakınsınız konuşabiliyor musunuz dedim. İki sınır tarafınada tel örgü çekildiği için pek konuşamıyoruz fakat bazen hayvanlarımız karşılıklı sınırlardan geçerdi biz onlara onlar bize hayvanlarımızı iade ederdi. Şunu söylerlerdi konuşup anlaşabildiklerimiz. 100 sene önce ne oldu ise oldu. Sınırları kaldıralım. Komşuluk ilişkilerini de geliştirelim. Hatta rehberimizde Ermenistan’a gittiğini halkın % 70’nin bir an önce sınırların kaldırılması gerektiğini istiyor dedi.

HAYVANCILIK YAPILIYOR

Bir inci gibi süzülen Aras nehri Ermenistan, Nahcivan ve İran sınırlarımızı oluşturuyor. Nehrin bir tarafında biz diğer tarafında onlar. Küçük ve büyük Ağrı dağı İran’la sınırmızı kesiyor. İran tarafından ağrı dağına bakınca üstadın hep rüyasında dağın parçalanması aklımdan geçti. Tigem’in 88 bin dönüm arazisi var, Ermenistan Nahcivan ve İran sınırları boyunca. Ağırlıklı olarak burada Ağrı dağının eteklerinden başlayarak ovaya kadar büyükbaş ve küçükbaş hayvancılığı yapmaktadır. Arazinin birçok kısmı verimsiz kıraç. Yol boyuncada köylülere rastlıyorsun. Sağolasın Tigem işletme müdürümüz de bizim geleceğimizden haberdar olduğu için sınır ilçesi Aralık kaymakamı ve birkaç bürokratıda işletmeye çağırmış. Güzel sohbet etme imkanımız oldu ve bilgi sahibi olmuş olduk. Kendilerine teşekkür ediyorum.

Buradan Dilucu sınır kapısından 90 km. uzaklıkta Nahcivan yolculuğumuz başladı. İğdır’la Nahcivan arası 160 km. Azarbeycan’la ülkemizin tek kara sınırını oluşturmaktadır. Nahcivan özerk cumhuriyetinin Türkiye ile 17,706 Km. İran’la 204 Ermenistanla 246 Km sınır uzunluğu var. Azarbeycanın yaklaşık % 6’sını oluşturmakta oldukça dağlık bir yapıya sahip razinin % 20’si ova % 2’si ormanlıktır. Zengin maden suyu tuz ve soda kaynakları bulunmaktadır. Ülke nüfusu yaklaşık 450 civarındadır.

20 YIL ÖNCEYE GÖRE 

Gurubumuzda bulunan bir arkadaşımız yirmi yıl öncesinde bölgede görev yaparkende Nahcivan’a gittiğini şehrin ve ülkenin genel durumunu tamamen değişmiş olduğunu söyledi. Bizim sınır kapımızdan nehcivana kadar yolun iki tarafınıda dut ve kaysı türü bitkilerle yeşillendirmişler. Şehrin yolları çok geniş ve hiç toprak ve bozuk yola rastlamak mümkün değil. Yollar şehir içinde bile 4 ve 6 şerit şeklinde caddeler çok temiz. Planları çok nizami. Şehir çok temiz hiç yerde atık bulamazsın. Yol kenarlarındaki yeşillik alanların bakım sorumluluklarını belirli mesafelerle devlet kurumlarının sorumluluğuna vermişler. Mezarlıklarına ve anıt mezarlarına park ve bahçelerine çok önem veriyorlar. Her taraf Azarbeycan bayrakları ile süslenmiş. Şehir de hırsızlık ve cinayet işleme oranını sıfır olduğunu söylediler. 11 yılda sadece bir sefer cinayet olmuş.

TÜRKİYE’Yİ ÇOK SEVİYORLAR

Türkiye’den gidip gelmek çok kolay kendi arabanızla bile günü birlik gidip gelebilirsiniz kimlikle. Gümrükde sadece bir forum dolduruyorsun. Türkiyeye karşı çok sevgileri var.

Azarbeycan merkez idaresinde çok sayıda Nahcivanlının bulunduğunu söylediler. Haydar Aliyev ve şimdiki devlet başkanı İlham Aliyev’in Nahcivanlı olduğu birçok devlet ve sanat tarihcininde buradan çıktığını söylediler. Türk ressamlarından büyük üstad İbrahim Safi’nin de buralı olduğunu söylediler. Ebuzfel Elçibey de buralıdır.

Müzeler ve ziyaret yerlerinden girişde hiç para almıyorlar. Çok güzel rehberlik hizmetleri var. Astım için tuz mağarası. Haydar Aliyev resim müzesi, Halı müzesi. Beni Ençok etkikileyen ziyaret yerlerinden biride Mümine Hatun Türbesi olmuştur .Kulenin dört bir yanının sütunlarına yasin suresini taşlara oyma yazdırmış.

KONSOLOsLUĞU ZİYARET

Cumartesi olmasına rağmen konsolosluğumuzu ziyarete gittik randevusuz. Kimsenin çalışmadığı ancak evlerinde bulabileceğimizi söylediler. Biz de doğrudan konsolosluk lojmanlarına gittik. Sagolsun güleryüzlü sempatik konsolos Mehmet Emin Kiraz bey bizi hemen içeriye aldı. Sohbet ettik. İlgilendi ve bizi bilgilendirdi. Kendisine teşekkürler ediyorum.

Azarbeycanla Nahcivan arasında karayolu koridoruda açılmaya çalışılıyor. Türkiye Azarbeycan çalıştayları da devam ediyor. Şu anda Azarbeycan ve Orta Asya ülkelerine gidecek karayolu tırları İran üzerinden dolaşmak durumunda ve yol uzuyor. Azeri Ermeni savaşında elde edilen topraklar koridorun açılmasına imkan sağlıyor. Azerbeycan’da serbest bölge ilan edilirse tüm orta Asya ülkelerine ürün satıp almamız daha kolaylaşacak inşallah. Üstadın yıllar önce Mısır, Pakistan, Orta Asya Kafkas için söylediğiği gerçekleşmiş olur.

Bir turumuzuda böyle tamamladık ve aynı güzargahdan ülkemize geri döndük.