Sözlükte men etmek, engellemek, hükmetmek, sağlam olmak anlamındaki “hkm” kökünden gelen hikmet; felsefe, ahlâk, kelâm, fıkıh, tasavvuf gibi alanlarda farklı terim anlamları kazanmıştır. Kur’ân kavramı olarak hikmet, Allah açısından “yarattığı her şeyin O’nun hâkim ismi gereğince yerli yerinde olması ve yaratılış amacına uygun gerçekleşmesi, gönderdiği kitapların İlâhî maslahata uygun hükümler taşıması; kullar açısından ise İlâhî hakikatlere uygun derin bilgi, arkaplan kavrayış, hakikatli anlayış” biçiminde tanımlanabilir.

Kur’ân-ı Kerîm’de “hkm” kökünden gelen birçok kullanım bulunmakla birlikte, Allah’ın “hakim” ismi doksandan fazla âyette yer almakta, yaratılışın aynı zamanda O’nun “hakim” ismini yansıttığına dikkat çekilmektedir. “Hikmet” ise yirmi beş âyette geçmekte, bunların on birinde “kitap” kelimesiyle birlikte zikrolunmakta, böylece O’nun gönderdiği kitapların ve kitaplarda yer alan açıklama ve buyruklarının “hikmet” vasfı taşıdığına işaret edilmektedir. Bir âyette de şöyle buyrulmaktadır: “Allah hikmeti dilediğine verir. Kime hikmet verilmişse, şüphesiz ona çokça hayır verilmiştir…” (Bakara 2/269). Başka bir âyette Davud’a (Bakara 2/251), diğer bir âyette Lokman’a (Lokman 31/129) hikmet verildiği belirtilmektedir. “Rabbinin yoluna hikmetle ve güzel öğütle çağır” (Nahl 16/125) âyetinde ise hikmet tebliğ ve irşat metodu olarak dile getirilmektedir.

Âlimler, hikmet kelimesinin Kur’ân’daki kullanımlarını dikkate alarak bu kavramın “İlâhî hakikat, din, vahiy, nübüvvet, İlâhî hüküm, akıl, doğru söz, derinlikli ve faydalı bilgiler, hakikate uygun hayat tarzı” gibi geniş bir anlam zenginliğine sahip olduğunu kaydetmişlerdir. Allah’ın “rahim” ve “hâkim” ismine mazhar olan Üstad Bediüzzaman, diğer isimleriyle birlikte ism-i Hakîm’den gelen Kur’ân’ın mesajları ışığında, yine diğer isimlerle birlikte ism-i hakîm’i gösteren kâinat kitabını yorumlayarak mahza bir “hikmet” kitabı diyebileceğimiz Risale-i Nur’u telif etmiştir. Risale-i Nur -diğer birçok özelliği gibi- bizlere adeta Kur’ân eczanesinden bir “hikmet gözlüğü” vererek hem içinde yaşadığımız fizikî âlemdeki, hem bunun tercümesi olan Kur’ân’daki sayısız hikmet tecellilerini göstermekte, hem de -nüfuzumuza göre- tarihî, sosyal ve siyasî olayları aynı perspektiften inceleme imkânı vermektedir.