Hz. Hacer’in sabrı ve tevekkülüyle yeryüzüne hediye edilen bu mübarek su, sadece susuzluğu gidermez; aynı zamanda çok derin manevî manalar taşır.

Zemzem, sıradan bir su değildir. Kur’ân’ın bir müjdesi, rahmetin bir işareti ve tevhidin bir hatırasıdır. Maddî açlığa, susuzluğa çare olduğu gibi, manevî bir huzur ve şifa da taşır. İslâm âlimleri, “Zemzem ne niyetle içilirse ona şifadır” sözü bunun en güzel ifadesidir. Bir yönüyle o suyun hakikati; safiyet, rahmet ve berekettir.

Risale-i Nur’da Zemzemin Manası

Bediüzzaman Said Nursî de Risale-i Nur Külliyatı’nda zemzemi yalnız bir su olarak değil, bir mana, bir işaret, bir temsil olarak zikreder. Meselâ Emirdağ Lâhikası’nda geçen şu ifadeler, bu manayı derinleştirir: “Risale-i Nur hastalara şifahane-i hikmet ve mâ-i zemzem, sağlara maişet-i hakikat ve rîh-ı reyhan ve misk-i anberdir.”1

Bu ifade, sadece zemzemi anlatmaz; aynı zamanda Risale-i Nur’un hakikatlerini de zemzem gibi tasvir eder. Nasıl ki zemzem bedene bir şifa kaynağıysa, Risale-i Nur da kalbe, ruha ve akla bir gıda, bir şifa, bir ruh ferahlığıdır. Hakikati arayan gönüller için bir manevî zemzem hükmündedir.

Eczahane-i Kur’ân’dan Zemzem-i Tiryak

Mâ-i Zemzem: Manevî Bir İkaz, Manevî Bir Gıda

Zemzem suyu, Kur’ân’ın “eczahane-i rahmetinden” çıkan bir tiryak gibidir. Bediüzzaman bu hususu şöyle ifade eder: “Risale-i Nur; eczahane-i Kur’âniyeden zemzem-i tiryakı içirir.”2

Burada bir eczahane teşbihi yapılır. Kur’ân-ı Hakîm, bir eczanedir. Her derde deva, her ruha şifa, her akla rehber olur. Risale-i Nur da o eczahaneden çıkarılan bir zemzem-i tiryak gibidir; yani her türlü manevî hastalığa deva olacak bir panzehirdir.

Zira bu asır, sadece maddî hastalıklarla değil, aynı zamanda fikrî, hissî, ahlâkî, içtimaî hastalıklarla da çalkalanıyor. İnsanlık, madden doyduğu hâlde, manen aç; ruhlar susuz. Kalpler kurumuş, vicdanlar bir çöle dönmüş. İşte böyle bir zamanda, zemzemin manevî bir benzeri vardır: Risale-i Nur’un hakikatleri. Her bir hakikati, susuz kalmış kalplere bir yudum zemzem olur. Bediüzzaman, Risale-i Nur’un bu tesirini şu ifadelerle açıklar: “Şu Sözler bittecrübe yazılmasıyla, umum kardeşlerimiz ikaz ediliyor. Ve her ferde kudsiyetiyle, güya o ferde hitap eder gibi bir ulviyetle mâ-i zemzem içiriyor.”3

Bu ifadede, Risale-i Nur’un doğrudan kalbe hitap ettiği anlatılır. Sanki bir rahmet bardağıyla, kişiye zemzem içiriliyor gibi... Nasıl ki zemzem suyu bedeni serinletir ve rahatlatır; Risale-i Nur’un hakikatleri de kalbi serinletir, ruhu ferahlatır, manevî bir inşirah verir.

Her Bir Risale Bir Yudum Zemzemdir

Zemzem içerken kalpten yapılan şu dua meşhurdur: “Yâ Rabbi, bu suyu bana şifa yap.” Bu niyetle zemzem içmek sünnettir. Çünkü zemzem, hem maddî hem manevî bir şifadır. 

Hadis-i şerifte: “Zemzem ne niyetle içilirse ona vesile olur” buyurulmuştur.

Bediüzzaman Hazretleri de bu hakikate paralel bir şekilde Risale-i Nur’un derslerini zemzem suyu içmeye benzetir. Her bir okuyuş, ruha yeni bir temizlik, yeni bir serinlik, yeni bir şifa kazandırır. Mektubat’ta geçen şu ifade de bunu anlatır: “Zemzem suyu gibi onlara hoş ve tatlı geldiği cihetle…”

Risale-i Nur’un hakikatleri, zemzem gibi tatlı gelir, ferahlık verir. Çünkü fıtratın aradığı hakikati gösterir. Fıtrat suya nasıl muhtaçsa, hakikate de öyle muhtaçtır. 

Bugünün Zemzemi: hakikat Arayışı ve Manevî Susuzluk

Bugün insanlık, bilgi çağında yaşamasına rağmen, manevî bir kuraklık içinde. Tüketim çılgınlığı, dijital bağımlılıklar, dünyevîleşme… Hepsi insanı kuşatmış. Ruhlar susuz, kalpler aç. Mide doymuş fakat kalp aç bırakılmış.

Bu susuzluk ancak hakikat pınarlarıyla giderilebilir. Tıpkı zemzem gibi saf, berrak ve katkısız bir kaynaktan gelmeli o su. Kur’ân, sünnet ve iman dersleri işte bu kaynaktır.

Risale-i Nur da bu çağın zemzemi gibidir. İmanın tazelenmesi, kalbin huzura kavuşması ve aklın tatmin olması için bir şifadır.

Bediüzzaman Hazretleri, nefsin hastalıklarını anlatırken şöyle der:

“Risaleleri okudukça, vücudumun ağrıdığını ve her zerresinin titrediğini, müteaddid yaralardan tevellüd eden kurtlar oynamaya başlayınca, en ahmak ve eblehçe hareketlerimi gösterdiler.”5

Bu mecazî bir ifadedir. İnsan nefsi gafletle, günahla hastalanır. Risale-i Nur ise bu hastalığı teşhis eder; âdeta kalpteki yaraları gösterir. Ve zemzem gibi bir şifa sunar. Bu şifa bazen nefsin hoşuna gitmez ve acı çeker ama bu acı tedavidir. Hakikat insanı rahatsız edebilir; çünkü gafleti kırar. Fakat bu rahatsızlık geçicidir, şifa ise daimîdir.

Sonuç: Her Çağın Zemzemi Vardır

Her çağın susuzluğu farklıdır. 

Kimi zaman bedensel susuzluk, kimi zaman kalbî bir açlık olur. Maddî zemzem, insanın bedenine bir şifa olduğu gibi; Kur’ân’dan gelen hakikat dersleri de ruhun zemzemidir. 

Bediüzzaman’ın ifadesiyle, Risale-i Nur bu çağın zemzemi gibidir. Çünkü insanlık iki şeye muhtaçtır:

Beden için temiz bir su, ruh için hakikat zemzemi. Kâbe’nin yanındaki zemzem pınarı kıyamete kadar akmaya devam edecek. Risale-i Nur gibi hakikat kaynakları da bu zamanın manevî susuzluğunu gidermek için birer zemzem hükmündedir.

O hâlde; haydi bir bardak zemzem içelim, bir de kalbimize hakikat zemzemini içirelim.

Dipnotlar:

1- Emirdağ Lâhikası,  s. 98.

2- Lem’alar, s. 391.

3- Barla Lâhikası, s. 279.

4- Mektubat, s. 182.

5- Barla Lâhikası, s. 279.