Gübre, ilâç, tohum ve mazot gibi girdi maliyetleri yüzünden çiftçi ürününden para kazanamıyor, mâl ettiğine satamıyor, zarar ediyor. 

Çiftçiliği bırakanlar kadar gelecek yıl çiftçiliği bırakacağını söyleyen çoğalıyor. Bu resmî rakamlarda da ortaya çıkıyor. 2002 yılında Türkiye’nin toplam tarım alanı 26 milyon 579 bin hektar iken, 2024 yılı sonunda 24 milyon 24 bin hektara gerilemiş.  Yani, toplamda 2 milyon 555 bin hektar tarım arazisi kaybedilmiş. Oransal olarak yüzde 6,2’lik azalma olmuş.  Yani, İstanbul’un yaklaşık 4,8 katı kadar tarımsal alan kaybedilmiş.

Bu kayıp sebze üretiminin yapıldığı alanlarda da yaşanıyor. 2002’de 930 bin hektar olan sebze bahçeleri, 2024 yılı sonunda 741 bin hektara gerilemiş, her 5 sebze bahçesinden 1’i kaybolmuş. 

***

ÜRETİM AZALIYOR

Çiftçi maliyetlerin yükselmesinden dolayı üretimi bırakınca, ürün azalıyor. Bu da vatandaşın daha pahalı sebze, meyve yemesi anlamına geliyor. Bir de buna kuraklık, don ve sel felâketleri eklenince vatandaş bu sene olduğu gibi kiraz ve kayısı başta olmak üzere birçok meyveyi yiyemeyecek duruma düşüyor.

Vatandaşın daha pahalı sebze ve meyve yemesinin sebeplerinden birisi de üreticiden vatandaşa gelene kadar artan aracılık sistemi. Yıllardır hâl yasasının çıkacağı söylense de nedendir bilenmez bir türlü Meclis’in gündeme gelmiyor.

Türkiye Ziraat Odaları Birliği her ay, üretici ve market arasındaki fiyat değişimlerini açıklıyor. Eylül ayında üretici ve market arasındaki fiyat farkı en fazla yüzde 335,5 ile patateste görülmüş. Üreticide 4 lira patates markette 19 liraya satılır duruma gelmiş. Yani üreticiden tüketiciye gelen kadar patates 4.4 kat artmış.

 Patatesteki fiyat farkını yüzde 308,7 ile kabak, yüzde 250,4 ile marul, yüzde 227,9 ile patlıcan ve yüzde 218,3 ile havuç takip etmiş. Patates 4,4 kat, kabak 4,1 kat, marul 3,5 kat, patlıcan 3,3 kat, havuç 3,2 kat fazlaya satılmış.

Üreticide Eylül ayında 28 ürünün 20’sinde fiyat artışı olmuş. Üreticide en çok fiyat düşüşü yüzde 26,9 ile limonda olurken, en çok fiyat artışı yüzde 73,7 ile fındıkta görülmüş.

Fasulye üreticisi, market raflarındaki fahiş fiyatlara hayret ettiğini söylerken, markette  fasulyenin kilosu 175 lira iken kendilerinin bu ürünü 48 liraya sattığını söylüyor. 

***

ÇÖZÜM BELLİ

Buradan da anlaşılıyor, çiftçi kazanmıyor, vatandaş pahalı yiyor, kazanan aracılar oluyor.

Peki, yok mu bunun bir çaresi? 

Hâl yasasının tek başına bu işe çözüm olacağı ortada. Maliyetlerin düşmesi gerekiyor. 

Meclis’te tarım konusunu en çok gündeme getiren Niğde Milletvekili Ömer Fethi Gürer, bu işin çözümünü şöyle açıklıyor: “İlâç, gübre, tohum, sulama suyu, elektrik, mazot, işçilik giderleri hesaplandıktan sonra fiyat belirlenmeli. Bir de makul kâr konulacak ve çiftçiye denecek ki ‘senin ürünün şunun altına düşerse ben kefilim, o ürünü ben alacağım.’” 

Şu anda büyük mağduriyet yaşayan çiftçilere sahip çıkılmalı. Çıkılmazsa tarım ülkesi olan Türkiye bu özelliğini kaybeder. Büyük oranda kaybetti de zaten… 

Çiftçinin büyük mağduriyetine sebep olurken, sebzesinden meyvesine tâ Brezilya’dan, Avrupa’dan ithal etmek durumunda kalırsınız ki, bu sene olduğu gibi kirazın tanesini 10 liraya alır, karpuzu dilimle yeriz.

Çözüm belli. Çiftçiye sahip çıkıp destek olmak ve aracılara değil, çiftçiye kazandırmaktan geçiyor.