"Ümitvar olunuz, şu istikbal inkılâbı içinde en yüksek gür sada İslâm'ın sadası olacaktır."

Piyasalar

Ekonomide “Kara Parşembe”

M. Latif SALİHOĞLU
21 Ekim 2021, Perşembe
GÜNÜN TARİHİ: 3-24 Ekim 1929

Önce özet bilgi: 1929 yılı Ekim ayı başlarına kadar olan süre içinde New York Borsası gittikçe yükseliyor ve yüksek fiyat/kazanç oranı getiriyordu. 3 Ekim 1929 tarihine gelindiğinde ise, çeşitli sebeplerle borsanın ilerlemesi durdu ve hatta bazı büyük holdinglerin hisse senetleri düşmeye başladı.

Bu düşüş, 21 Ekim günü yabancı yatırımcıların kâğıtlarını ellerinden çıkarmalarıyla hızlandı ve borsa nihayet “Kara Perşembe” olarak anılan 24 Ekim 1929 Perşembe günü iyice dibe vurdu.

Kâğıttan para kazanma oyunu 

Evet, bundan doksan küsur sene evvel, yine bir Ekim ayında, ABD merkezli “Kara Perşembe” diye hatırlanan bir ekonomik kriz yaşandı.

Gazetelerin ekonomi sayfalarında Amerika’nın çöküş ve yükseliş devrinin en canlı şahitlerinden ünlü ekonomist John Kenneth Galbraith’ın “Crash of 1929” isimli eserine de atıfta bulunan ilginç makaleler yayınlandı.

Faiz, bankalar, hisse senetleri, borsa oyunları kısa süreli bir refah veriyordu. Adeta ekonomik bir kasırga olan krizler, zahirî refahın yaldızlı balonlarını bir anda patlatıveriyordu.

Krizi ve İkinci Dünya Savaşı sonrasını yaşayan Galbraigt bütün ekonomik sıkıntıların sebebini “İnsanoğlunun kâğıttan para kazanmayı sürekli hale getirmesi” olarak açıklıyordu. Neticede “balonlar ekonomik kriz olarak patlıyordu.”

*

1929’da “Sen çalış ben yiyeyim” mantığıyla insanlar bütün mal varlıklarını (Hatta bankalardan kredi alarak, evlerini, çiftliklerini ipotek ettirerek) hisse senetlerine yatırarak, borsaya girmişlerdi. Bankalar da halktan topladıkları mevduatı borsaya yatırmışlardı. Borsada hızla değerler düşmeye başlayınca insanlar bir günde bütün mal varlıklarını kaybederek ellerindeki “değersiz kâğıtlarla” kalakalmışlardı. Bankalar da teker teker batmaya başlamıştı.

“Kısa zamanda köşeyi dönme hırsı” bir çok insanı sadece maddî değil, mânevî anlamda da yıpratmıştı. Kariyer ve mal varlığını bir anda kaybedenler boşluğa ve bunalıma sürüklenmişlerdi.

İntiharlar 1929 ve 1939 yılları arasında ABD tarihi boyunca en üst düzeylere çıkmıştı. Öyle ki Galbraith bu tabloyu şu ibretli misalle anlatıyor: “Otel sahipleri, oda kiralamak isteyen müşterilerine ‘odayı geceyi geçirmek için mi, yoksa intihar için mi kullanacaksınız?’ diye sorarak veriyorlardı.”

Büyük şehirlerde açlığa çözüm için ücretsiz çorba dağıtan yerler açılmıştı. Büyük arazi sahipleri sebze ve meyve ekerek bunları muhtaçlarla paylaşmıştı.

*

Krizin üstesinden yardımlaşma, dayanışma ve daha çok çalışıp, üretmekle gelinmişti. Yani insanı insan yapan değerlerle…

Galbraith, “balonların patlamasına” benzettiği ekonomik kriz sonrasında “iyileşme” döneminin başladığını ve ABD’nin “bilgi toplumu” olmasında, 1929 ekonomik krizinin büyük payı olduğunu ifade etmekte.

Benzer durumlar, dünyanın süper devleti ABD dahil olmak üzere, her ülkenin, her toplumun başına gelebilir. Bununla beraber, şunu unutmamak lâzımdır ki: Bazen saadetten felâket çıktığı gibi, bazen de felâketten saadet çıkar.

Okunma Sayısı: 1470
YASAL UYARI: Sitemizde yayınlanan haber ve yazıların tüm hakları Yeni Asya Gazetesi'ne aittir. Hiçbir haber veya yazının tamamı, kaynak gösterilse dahi özel izin alınmadan kullanılamaz. Ancak alıntılanan haber veya yazının bir bölümü, alıntılanan haber veya yazıya aktif link verilerek kullanılabilir.

Yorumlar

(*)

(*)

(*)

Küfür, hakaret, rencide edici cümleler veya imalar, inançlara saldırı içeren, imla kuralları ile yazılmamış, Türkçe karakter kullanılmayan ve tamamı büyük harflerle yazılmış yorumlar onaylanmamaktadır. İstendiğinde yasal kurumlara verilebilmesi için IP adresiniz kaydedilmektedir.
    (*)

    Namaz Vakitleri

    • İmsak

    • Güneş

    • Öğle

    • İkindi

    • Akşam

    • Yatsı