Başını İngilizler’in çektiği İstanbul'daki İşgal Kuvvetleri Yüksek Komiserliği tarafından, son Osmanlı Meclisi’nin henüz yeni teşkil olunan son kabinesini tehdit eden mağrurâne bir açıklamada bulundu.
Evet, fokur fokur tehdit kokan bu açıklamada, yeni kurulan kabinede yer alan Harbiye Nazırı Cemal Paşa’nın yanı sıra Genelkurmay Başkanı Cevdet Paşa’nın da istifası isteniyordu.
Ne yazık ki, adı geçen paşaların istifası hemen ertesi gün götürülüp Yüksek Komiserliğe takdim edildi.
Bu vahim durum, sözde iç güvenliği sağlamak için gelenlerin, iç siyasette de adım adım işgal provasında hangi merhaleye geldiklerinin bir göstergesidir aslında.
Nitekim, bir sonraki adımda (16 Mart baskınları) bütün İstanbul fiilen işgal edilmiş oldu.
*
İşte, son derece kritik ve bir o kadar da gergin geçen bu dönemdeki gelişmelerin seyrini aşağıdaki şekilde özetlemek mümkün.
3 Ekim 1919'da Damat Ferit Paşa’nın istifası üzerine, yeni kabineyi kurmakla Ali Rıza Paşa görevlendirildi. Yeni Sadrâzam, kurmuş olduğu yeni kabineyi Anadolu'daki Müdafaa-i Hukuk Cemiyetleri’nin taleplerini de dikkate alarak şekillendirdi.
*
Ali Rıza Paşa kabinesi kurulur kurulmaz, 9 Ekim 1919'da yayınlanan bir kararname ile Meclis-i Mebusan seçimlerinin en kısa zamanda yapılacağı açıklandı.
*
Yeni mebuslar, Anadolu'nun her tarafında bulunan Müdafaa-i Hukuk Cemiyetleri’nin isteği doğrultusunda belirlendi. Zira, ortada fevkalâde (işgal, istilâ, savaş...) bir hâl vardı ve tam anlamıyla demokratik bir seçim yapılamıyordu.
*
Seçimlerin ardından yeniden açılan Meclis-i Mebusan, 252 mebusla ilk toplantısını 12 Ocak 1920'de yaptı. 19 Ocak'ta ise, yine Ali Rıza Paşa’nın sadâretinde son Osmanlı hükümeti kuruldu. İşgalciler ise, yeni Meclis'i beğenmedikleri gibi, yeni kabineyi de kabullenmediler ve sert bir nota ile müdahale ettiler. Ama ne yazık ki, onlara bir ölçüde boyun eğilmiş oldu.
*
28 Ocak'ta yeni bir toplantı yapan son Meclis-i Mebusan, esasları Anadolu'daki Millî Kuvvetler tarafından belirlenmiş olan "Misak-ı Millî"yi bir "ahd-i millî" ile kabul etti.
*
Meclis'in bu tavrı ve alınan kararın 17 Şubat'ta bütün dünyaya ilân edilmesi, işgal kuvvetlerini şiddetle rahatsız etti, onları âdeta çileden çıkarttı. Bu sebeple, fiilî müdahale için fırsat kollamaya başladılar.
*
16 Mart'ta kanlı bir baskın ile İstanbul'u fiilen işgal eden ecnebi kuvvetleri, Meclis'i, Sadâreti, Saray'ı, Matbuat ile Postahane'ye varıncaya kadar devletin bütün kurum ve kuruluşlarını zalimane bir baskı ile abluka ve denetim altına aldı.
*
Bu arada yakalanan bazı mebuslar tutuklanıp Malta'ya sürgün edilirken, canlarını kurtarabilenler ise, Heyet-i Temsiliyenin faaliyette olduğu Ankara'nın yolunu tuttular.
*
Ankara'da 23 Nisan 1920'de teşkil olunan ve Cuma namazından sonra açılışı yapılan yeni Meclis'teki mebus sayısı 115'tir. Bu sayı peyderpey yükselerek fiilen 200'leri buldu.