1930’da teşkil edilen Türk Tarih Kurumu, kendi nâmıyla resmiyet kazanmadan önce, onun vazifesini Türk Ocakları yapıyordu.
Türk Ocakları’nın teşkili ise, daha eskilere dayanıyor. II. Meşrutiyet’in ilân edilmesinden hemen sonra (1909) hazırlık çalışmaları yapılan bu ocağın resmî kuruluş tarihi 25 Mart 1912’dir.
Fahrî Başkanlığını Hamdullah Suphi’nin (Tanrıöver) yaptığı Türk Ocakları'nın kurucular listesinde şu isimler yer aldı: Kırım kökenli Yusuf (Yafes-Josef) Akçura, Çermikli Kürt Said’in oğlu Ziya Gökalp, M. Emin Yurdakul, Dönmelerden Halide Edip, Adnan Adıvar, Ahmet Ferit Tek, Fuat Köprülü, Ahmet Ağaoğlu.
Görüldüğü gibi, kurucuların çoğu köken itibariyle gayr-ı Türk.
Aynı dönemde yaşayan ve ırkçıların boy hedefi haline gelen Üstad Bediüzzaman, “Türkçü reisler”in ekseriyetle “hakiki Türk” olmadığını beyan ediyor.
Bunu teyiden, ayrıca "Tanıyanların Dilinden Bediüzzaman" isimli dosyada "Mustafa Sungur'un Hatıraları" bölümünde Üstad’ın şu ifadeleri yer alıyor: "Ben bakıyorum; kim bana zulmediyor, dikkat ediyordum, onlar katiyen Türk değiller. Çünkü, hakiki Türklerde zulmetmek damarı yoktur. Bana zulmedenler, Türklük perdesi altına girmiş başka millettendir."
Bu hatırlatmalardan sonra, şimdi “günün tarihi”ne dair notlara geçelim.
*
Kemalist jakobenlerin devraldığı Türk Ocakları’nın 28 Nisan 1930'da Ankara'da yapılan VI. Kurultayında iki önemli karar alındı:
1. Türk Ocakları Merkezi kendini fesh edip CHP'ye katılacak.
2. Ocak, kendi bünyesi içinden bir Türk Tarihi Tetkik Heyeti (TTTH) teşkil edilerek, bunun resmî bir cemiyet olması temin edilecek.
Bu iki karar aynen uygulandı: Türk Ocakları tamamiyle CHP'lileşti ve 16 kişiden oluşan bir TTTH kuruldu.
Bittabiî, Mustafa Kemal'in direktifi ile ve himayeleri altında teşkil olunan bu Türkçü heyet, ilk toplantısını 4 Haziran 1930'da gerçekleştirdi.
Alınan karar gereği, heyetin fahrî başkanlığını Maarif Bakanı yapması gerekiyordu. Bu sebeple, heyetin ilk toplantısına Hamdullah Suphi Tanrıöver başkanlık yaptı. Kendileri, ayrıca bu cemiyetin fahri başkanı yapıldı. Heyetin resmî başkanlığına ise, 1924'ten beri Kemal Paşanın hizmetinde (CB Genel Sekreteri) bulunan Tevfik Bıyıklıoğlu getirildi.
Bir yıl süreyle (1928'de) Moskova Büyükelçiliği de yapan aynı Bıyıklıoğlu, 12 Nisan 1931'de resmî kuruluşu tamamlanan ve cem’an 16 kişiden teşkil olunan Türk Tarihi Tetkik Cemiyeti (TTTC) başkanlığına getirilmiş oldu.
Yaklaşık bir yıl kadar bu makamda kalan Bıyıklıoğlu, yerini, resmî yardımcısı da olan Kırımçaklı koyu Türkçü Akçuralı Yusuf'a bıraktı. Kendisi de, yıllarca sürüp gidecek olan "Devrim tarihi hocalığı" görevine başladı.
TTTC’nin resmî adı 1935'te Türk Tarih Kurumu şeklinde değiştirildi.
*
Bu konuyu araştırırken, hiçbir yerde cemiyetin ilk başkanı M. Tevfik Bıyıkoğlu hakkında detaylı ve tatminkâr bilgiye ulaşamadık. Bilhassa hayatının ilk devresi hakkındaki bilgilere...
Doğum tarihi 1891 şeklinde (kayıtlara geçen Bıyıklıoğlu'nun nerede doğduğu, (Vikipedi, kaynaksız Çanakkale yazıyor) aslen kim veya kimlerden olduğu, hangi mekteplerde okuyarak Harp Okuluna geçtiğine dair herhangi bir bilgi yok.
Onun biyografisi hakkında sadece şu kısacık bilgilerle karşılaştık: "Tevfik Bıyıklıoğlu, 1908’de Harp Okulundan topçu subayı olarak mezun olduktan sonra Erkân–ı Harbiyeyi bitirerek orduya katıldı. Anafartalar'da M. Kemal'in emrinde yer aldı. Kurtuluş Savaşında Batı Cephesi'nde bulundu. Lozan Konferansı'na katılan heyette askerî danışman olarak görev aldı. 1924'te CB Genel Sekreterliğine getirildi. 1930'da Türk Tarihi Tetkik Cemiyetinin ilk başkanı oldu. 1932'den sonra Genelkurmay Harp Tarihi Dairesinde, harp tarihi uzmanı olarak çalıştı ve okullarda devrim tarihi dersleri verdi. 24 Kasım 1961’de öldü."
Veminel-garâib…