Rapor, alanında uzman 10 kişiyle yapılan görüşmelere dayanıyor. Rapor’un muhtevası  da “Afgan hükümetinin 15 Ağustos 2021’de çöküşünün ve Taliban’ın 20 yıl sonra yeniden iktidara gelmesinin arkasındaki yerel ve uluslar arası etkenler üzerinde yoğunlaşıyor. Rapor’da ayrıca tekrar iktidara gelen Taliban’dan yeni versiyon “Taliban 2.0” olarak bahsediliyor. Birde yeni versiyon Taliban yönetiminin ekonomik stratejileri ve Kabil’e dönüşlerinin sosyal sonuçlarına da değiniliyor. Bununla birlikte Taliban’ın radikal dinî ideolojisinden kopma ihtimalinin düşük olduğuna dikkat çekiliyor.

Taliban’ın 15 Ağustos’ta Kabil’i almasından sonra devlet kademelerine atamalar yaptığı bilinmektedir. Böylece Taliban’ın Afganistan devletinin devamlılığını sağlayarak, kendisine uluslar arası tanınma sağlamaya çalıştığı da değerlendirilmişti. Ancak geçen sürede Taliban’ın nasıl bir ekonomi politikası izleyeceği de merak konusu olmuştur.

Rapor’da, Taliban’ın ekonomik (Talibaneconomics) olarak 3 farklı yol takip edeceği ihtimali üzerinde duruluyor. Zikredilen muhtemel 3 yol “dış yardım ve yatırım, yasadışı ve geleneksel araçlar ve iç kaynak tahsisi” şeklinde sıralanıyor. Taliban’ın zorlukları bulunan “3 yöntemin de bir karışımı olan yaklaşım benimseyeceği”ne işaret ediliyor. 

Birinci olarak dış yardımlar konusunda, Taliban’ın “diğer hükümetlerden sağlanan yardım ve bağışlara bağlı kalacağı” ileri sürülüyor. Ancak Taliban’ın, “gayri resmî kanallardan gelen bağışların finansal akışla nasıl düzenleyebileceği ve bunu kimin takip edeceği” henüz netlik kazanmış değil. “Uluslararası Para Fonu (IMF) ve Dünya Bankası kaynaklarının da dahil olmak üzere, duraklatılmış olan uluslar arası yardımın, Afganistan’daki yoksulluk dikkate alındığında yeniden başlatılacağı ve gelen yardımların Taliban’ın kasasına gireceğine” ihtimal veriliyor. Elbette bu durum önemli bir çekince oluşturuyor.

Çin ve Pakistan başta olmak üzere, bölge ülkelerinin Afganistan’daki ekonomik çöküşün kendileri için büyük bir mülteci sorununa yol açabileceğini düşündükleri muhtemeldir. Afganistan’daki gelişmelerden güvenlik tehdidi algılaması yüksek olan Çin ve Pakistan gibi bölgesel aktörlerin, güvenliğin sağlanması ve terör mücadelede Taliban’a fon sağlamaya devam edecekleri iddialar arasında. Bununla birlikte Taliban’ın gelir sağlamak için, Çin’in Kuşak-Yol Girişimi’ne dahil olmaya çalışabileceği de aktarılıyor.

Taliban’ın hem dış yardım hem de dış yatırım sağlanması hususu ekonomi politikasının bir parçası olsa da, “Afganistan’ı yabancı devletlerden ve onların müdahalelerinden kurtarmak isteyen, bir Afgan milliyetçi hareketi olarak da tanımlanan Taliban için çelişkilidir.” Ancak Afganistan’ın ilk etapta büyük oranda dış yardıma ihtiyacı olduğu da unutulmamalı.

İkincisi, yasadışı ve geleneksel araçlarda, “Taliban’ın sınır noktalarından geçen malların vergilendirilmesi ve daha geleneksel anlamda afyon ticareti yoluyla gelir elde etmesi” ihtimaline yer veriliyor. Buna ek olarak Rapor’da “Taliban’ın geçmişte sivil toplum kuruluşlarının finanse ettiği projelerden % 10’luk bir kesinti talep ettiği ve bu uygulamanın devam edebileceği” öne sürülüyor. Hatta “Cihad amaçları için dışarıdan yapılan bağışların ve zekat gibi geleneksel İslâmî hayır uygulamalarının da Taliban için diğer bir gelir kaynağı oluşturması” ihtimaldir. 

Rapor’a katkı sunan uzmanlar arasında, Taliban’ın narkotik ticaretinden ne kadar gelir sağlayabileceği tartışma konusudur. Uzmanların bir kısmı “Taliban’ın, afyon hacmini çok yüksek gösterip bundan elde edeceği getiriyi abartma eğiliminde olduğu” yönünde görüşe sahiptir. Buna karşılık diğer bir kısım Uzman da “Taliban’ın uyuşturucu ticareti hakkındaki tutumunun şartlı olduğunu, çünkü uluslar arası toplum yardım etmeyi sürdürürse Taliban’ın narkotik işlere girmesinin önlenebileceğini” düşünüyor.

Üçüncüsü iç kaynak tahsisi hakkında. Rapor’da Afganistan iç kaynaklarının tahsisinin, Taliban’a yönetim için temel yeterli fonu sağlayabileceği kaydediliyor. Özellikle hükümet harcamalarının doğru kullanılması, devlet yönetiminde maliyetlerin önemli ölçüde azaltılması, silâhlı kuvvetlerin harcamalarına dikkat edilmesi vb. şekilde iç kaynakların ölçülü kullanım alanları sıralanıyor. 

Ayrıca Taliban’ın, Batılı veya Çinli şirketlere ülkedeki madencilik girişimlerini başlatmayı teşvik etmesi önem arz ediyor. Hal-i hazırda Çin’in ve Pakistan’ın, Afganistan’da ciddî yatırımlara giriştikleri biliniyor. Yine Afganistan’da iş yapan uluslar arası şirketlerin itibar risklerini en aza indirmeyi hedefledikleri “toplumsal cinsiyet, kadın hakları, kültür, vb.” konuları kapsayan projeler yaparak kamu davranışlarında belirli değişikliklere yol açması bekleniyor.

Rapor’da Taliban’ın önüne konulan muhtemel 3 ekonomik yol olsa da, Taliban’ın bazı dış yatırım projeleri dışında nasıl bir ekonomi politikası izleyeceği tam manasıyla net değildir. 

Dolayısıyla dünyanın en büyük afyon üreticilerinden biri olan Afganistan’da siyasî gelişmeler ve silâhlı çatışlara ek olarak ekonomik yöntem arayışı, ekonomik güvenliği ve kayıtdışı ekonomisi bölgesel ve uluslar arası aktörler açısında da önem arz ediyor.