Çocuklarına herşeyi feda etmek, onları mutlu kılmak için ellerinden geleni yapmaya âmâde olurlar. Ama şarta bağlı olarak. “Baba” veya “anne” sözcüklerini işitmeye. Bu hitaba masadak olmaya bağlı.
Nitekim anne ve babalar, “Baba” veya “Anne” sözünü duyacakları günü sabırsızlıkla beklerler. Duydukları zaman sanki çocuklarına şu sözü der gibidirler: “Dile benden ne dilersen!”
İşte Allah da kullarından; çocuğun ana-babasına yönelmesi gibi kendisine yönelmesini istiyor. Ona olan ihtiyaçlarını dile getirmelerini bekliyor. Bunu hatırlatmak için ağlayıp sızlamalarını ve hatta olanca sesleriyle feryat-figân etmelerini duymak istiyor. Aczlerini dile getirmelerinin karşılığında ise merhametle, âdeta coşup taşacağını müjdeliyor, muştuluyor.
Böylece merhameti galeyana gelsin. Muhabbeti cûş-u hurûşa gelsin. Bu vesileyle sanki vermeye can atacak hâle gelsin istiyor. Hiçbir şeye ihtiyacı olmayan Yüce Allah.
Sual nasıl ki, bilginin anahtarıdır. Duâ yani istek ve arzuyu dile getirmek de asıl ve en büyük yardımcıyı çağırmak demektir. O'na, yalnız O'na yöneldiğimizi bildirmek demektir.
İşte asıl istenecek makamın; İlâhî makam olduğunu can-ı gönülden belirtme fiiline duâ diyoruz. Duâ ki, dâvet etmek, çağrıda bulunmak demektir. Bir bakıma Allah’ın ilgisini çekmek için duâ lisanıyla mesaj göndermek. O’nun tarafından zaten bilinen içi; dışa vurmaktır.
Zaten Ganî olan Allah, kuluna vermek için bahaneler arıyor. İşte bu bahanelerin başında DUÂ geliyor. Hiçbir şeye muhtaç olmayan Allah, kulunun duâsını kabul etmek için bunu ve bunun gibileri bahane ediyor. Çünkü Allah; bahaya değil bahaneye bakıyor. Her şeyde olduğu gibi... Nitekim “İnneme’l-a’mâlü bi’n-niyât” değil midir? Yani ameller niyetlere göre değer kazanmıyor mu?
“Duâ bir sırr-ı azîm-i ubûdiyettir. Belki ubûdiyetin rûhu hükmündedir.”
Evet duâ/yardıma dâvet/imdad çağrısı; kulluğun göstergesi. Hem de kulluğun büyük bir sırrının taşıyıcısıdır. Kulluk sırrı bu davranışın bu yönelişin içinde gizlidir. Semaya doğru el açışın mânâsında gösterir kendini ve ele verir bu şekilde sır ve gizini.
Sanki duâ insanla Yaratan arasında kırmızı hat hükmündedir. Nasıl ki Moskova–Washington arasında böyle bir hat var. İnsanlık bir yanlışlığa kurban gitmesin diye. Duâ hattı da, kulun; Rabbine her an başvurabilsin diye çekilmiş, âdeta bir danışma/bir başvuru hattıdır.
Duâ, insanın yalnız olmadığını ispatlar.
Duâ, insanı bilen, gören ve kollayan bir zatın varlığının en bâriz belirtisidir.
Hâlık-mahlûk yani Yaratanla yaratılan arasında var olan irtibatın müşahhas varlığını ispat eder.
Belki değil, belli ki yaratılış sırrını da ele verir. Fehm ettirir bizlere. Duâ yani çağrı; çağıranla çağırılanın varlığını âdeta dayanışmasını koyar ortaya. Çağıranın/duâ edenin çağırılana muhtaçlığı; çağırılanın ise ihtiyaç duymadığı hâlde—bir bakıma—”lezzet-i mukaddese” olarak çağıranın varlığına—hikmet icabı—rol vermesi gerçeğini serer gözler önüne.
“Birinci nev’i duâ istidat lisanıyladır.”
Her varlığın özüne, esasına, çekirdek ve tohumuna konulup yerleştirilmiş olan bir potansiyel var. Âdeta zaman ayarlı olarak kurulmuş bir mekanizma mevcut. Her zamanı gelişte; o potansiyel kendisini açığa çıkaracak, mikro âlemden makro âleme doğacak; görünmez iken görünür hâl alacak, elle tutulur bir durum kazanacak, gözlere sürûr ve sevinç bahşedecek, kulaklara hoş nağmeler salacak, fikre tefekkür ufku açacak, yaratılanı Yaratana karşı fikren, dimağen ve kalben harekete geçirip yöneltecek. Kısaca zincirleme oluşumlara yol açacak şekilde bir film şeridi gibi gözümüz önünde arz-ı endam edecektir.
Aslında bu; kuranla kurulan arasında ince bir sır. Bu sırrın yani öze istidat ve kabiliyetin konması; onun hâl diliyle açığa çıkmak istemesinin ifadesidir. İşteo hâller bir bakıma duâ sayılır. Açılan el hükmüne geçer.
Demir, kireç, kum bir arada bulunmalarıyla, lisan-ı hâlle bina olacağız der. Aynı zamanda bunlar mimar ve mühendisin varlığını gösterir. Sebepler olarak işçileri nazara verir. Biliriz ki bina ve yapılar; sebeplerin, kullanılan inşaat malzemelerinin işi değil. Ama onlar bu işte sadece kullanılmış oluyorlar. Tıpkı bina ve yapıların; inşaatta çalıştırılan işçilerin kafasından çıkmadığı gibi.
***
Hani “Günah işlemeseydiniz sizi helâk eder, günah işleyen insanlar yaratırdım.” demesi var ya Yüce Allah’ın. Tabiî bu, insanın günah işlemesi lâzım, ondan günah işlemesini bekliyorum demek değil. İnsan beşerdir. Şaşar. İstemeyerek de olsa günah işler. Bu onu şaşırtmasın, ümitsizliğe düşürmesin. Ama hemen pişman olup nâdim olsun. Tövbe ederek Allah’a sığınsın, af talep etsin ki zaten ben de ondan bunu bekliyorum demek istiyor ya Yüce Allah.
Aynen bunun gibi, “Duâ etmeseydiniz ne ehemmiyetiniz olurdu?” hitabıyla, kulun her zaman ve her yerde, herşey için Allah’a muhtaçlığı hatırlatılmakta. Allah’a yönelmekten, O’ndan istemekten O’na başvurmaktan, O’na el açmaktan kulun asla geri kalmaması istenmekte. Çünkü ancak bu şekilde kul oluşunun idrakine varacağı belirtilerek, O’ndan duâya yapışması, O’ndan duâya sarılması, O’ndan duâya tutunması isteniyor.
Kulluğun ancak bu şekilde kulluk olacağı söyleniyor, insan olan insana.
Çünkü duâ etmek en büyük ihtiyaç.
İhtiyaç ise terakkî ve ilerlemenin yegâne hocası.