Allah sonsuz soyut varlığı temsil eder ve ona tapılır, ‘lailahe illallah veya lailahe illa hu’ denir başka denmez. Rahman ise sonsuz soyutun sonsuz somut tecellisidir. Allah’ın sonsuzluğu (ulûhiyetin) somut varlıklarda devamlı olarak şefkat, rahmet muhabbet ve aşk olarak devam eder. Bu tecelliye Rahmaniyet denir. Eğer bu tecelli olağan üstü mu’cize ve keramet şeklinde ise buna Rahimiyet denir. Onun için besmeleyi anlayan Allah’ı tam tanıyabilir demişler. Kur’ân Fatiha’da, Fatiha besmelede toplanmıştır denir. 

Allah ve Rahmanın sonsuzluğuna vahdaniyet tecellisi denir. Vahdaniyetin küçük çaptaki tecellisine Ehadiyet denir. Güneş enerji olarak soyutu, maddesi itibari ile somutu temsil eder. Allah’ın azameti yani vahdaniyeti şems-i ezeli misali ile anlatılır. Yani güneş vahdaniyet ise su damlasındaki yansıması Ehadiyettir. Vahdaniyetin küçük çapta en büyük yansıması yani en büyük Ehadiyet tecellisi Hz. Muhammed’dir (asm). Mevlitte, ben sana âşık oldum tabiri, Allah ve Rahman’ın sonsuzluğunun küçük çapta, en büyük Ehadiyet tecellisi olan Hz. Muhammed’in (asm) aynasındaki yansımasına âşık olmasıdır. Ben mahlûkatı yarattım ki bana bir ayine olsun o ayinede cemalimi göreyim, bu manadadır. Mahlûkat, Ehadiyet tecellisi ile Vahdaniyetin aynasıdır. Allah ve Rahmanın sonsuzluğu insanda hürriyet olarak yansır. Bediüzzaman, “Hürriyet Rahmanın hediyesidir” der. Hürriyetleri görmezden gelenler gerçek manada Allah’ı tanıyamazlar. Allah’ın diğer isimleri Cennetteki varlıklardır, dünyadaki varlıklar ise Cennetteki varlıkların yansıması veya onların gölgeleridir.

Bir hadiste, zamana sövmeyin ben zamanım diyor. Allah da, zamanda soyuttur, yani maddî bir varlık değiller, zaman en, boy ve yükseklik gibi bir boyuttur. Zaman, akan maddî bir şey değildir. Göz önünden saniyede 24 resim geçince göz aldanır, resimleri hareket eden bir video gibi görür. Güneş battığı zaman biz 8 dakika daha onu görürüz, çünkü güneşin ışığı 8 dakikada dünyaya gelir yani göz yanılır batan güneşi hâlâ varmış gibi görürüz. Yan yana iki araba aynı hızda iseler arabalardaki kişiler kendilerini duruyor sanır. Eğer biri hızlanırsa diğerini geriye doğru gidiyor, eğer yavaşlarsa kendisi geriye doğru gidiyor gibi hisseder. Yaklaşık yüz ışık yılı uzaktan dünyaya bakan kişi dünyanın 1920’li yıllarını görür.

Teorik olarak eğer ışık hızını aşabilirsek maziye dönebiliriz, diğer peygamberleri görebiliriz.

Arap gramerinde zaman ve mekân aynı kelime ile ifade edilir. ‘Darabe’ Arapça’da ‘vurdu’ demektir. Bu mazı fiilden madrubun denince hem vurma zamanını hem de vurma yerini belirtir. Allah ve Rahman bir varlığın iki farklı boyutu olduğu gibi zaman ve mekânda aynı varlığın iki farklı (soyut ve somut) tecellisidir. Zaman soyuttur, mekân somuttur. Yani maddidir yaratılmıştır. Rahman da Allah’ın sonsuz somut tecellisidir. Allah Celâl isimleri silsilesinin başı, Rahman ise Cemal silsilesinin başıdır (İşarat’ül İ’caz) fakat kesin ayrım yoktur. Celâlde Cemal, Cemalde Celâl tecelli edebilir. Levh-i Mahfuz, içinde İmam-ı Mübin ve Kitab-ı Mübin bulunan Allah’ın İlâhî kader defteridir. Allah’ın yaratması ilim, irade ve kudret üçgeninde olur. İmam-ı mübin ilim ve kudretin tecelligâhı olmakla beraber burada asıl olan ilimdir. Kitab-ı Mübin’de ise kudret asıl, ilim ikinci plandadır. Aslında bu sıfatların biri bir yerde asıl ise diğerleri dolaylı olarak orada vardır, ilim, irade, kudret birbirlerinden ayrılmazlar. Fizik ilminin anlattığına göre madde enerjiye dönüşür o halde enerji de yoğunlaşarak madde olabilir. İşte Allah’ın yaratması, ilmindeki bir şeyi kudreti (enerji gibi bir şey hayal edebiliriz, fakat gerçek mahiyetini bilemeyiz) ile yaratır. Demek ki her şeyin İmam-ı mübinde ilmî kanunları vardır. Kitab-ı mübinde ise kudret asıl olduğu için o yaratılacak şeyin şekilleri vardır. 

Aslında yaratmak denince ilmindeki şeyi yaratmak irade ettiğinde kudreti ile o şeye şekil verir, yani yaratır. Allah’ın sonsuz ilmi, soyut maddî olmayan nur gibidir. Allah, ilk patlamada bir nokta gibi bir enerjiden bu koca kâinatı yarattığına göre bu ilim denen nur içinde yaratılmış ve yaratılacak her şeyin bilgisi vardır. Kanun denen şeyler İmam-ı mübinin yansıması yanı tecellisi, kuvvet denen şeyler ise kitab-ı mübinin tecellisi yani yansımasıdır. Levh-i mahv ispat ise İmam-ı mübin ve kitab-ı mübindeki kanunlar ve kuvvetlerin gölgesidir. Zaman, İmam-ı mübindeki kanunlar ve kitab-ı mübindeki kuvvetlerin hareketlerinin görüntüsü ile zerrelerin hareketlerinin toplamıdır. Bu kanunların ve kuvvetlerin değişmesine levh-i mahv ispat yanı yazar bozar tahtası veya âlem-i misal denir. İşte zaman denen şey bu yazar bozar tahtasıdır. Yani zaman, kanunların ve kuvvetlerin hareketi ile zerrenin hareketinden oluşur. Bu iki harekete, Allah’ın kudret kaleminin harekete geçmesi denir, yani tahavvüatı zerrat, zaman demektir. Bir vadide bulunsak, dağın bir tarafı geçmiş zaman diğer tarafı gelecek zamandır. Vadinin içi ise haldir. Biz vadide ancak hali görürüz, fakat yüksekten, uçakla bakan kişi hal, geçmiş ve geleceği bir görür. Geçmiş gelecek bizim içindir, Allah için değil, O yüksekten bakan ayine misali gibidir.