Bediüzzaman, âlem-i İslâmı alâkadar eden ve bin üç yüz yıllık ümmetin, dehşetli tehlikesinden istiaze ettiği (Allah’a sığındığı) bir zamanın ve fitneyi ateşlendireceklerin kimler olduğunu anlamış bulunuyordu.
Bir gün riyaset odasında, M. Kemal Paşa ile iki saat kadar konuştular. İslâm ve Türk düşmanlarının arasında nam kazanmak emeliyle şeair-i İslâmiyeyi tahrip etmenin bu millet ve vatan ve âlem-i İslâm hakkında büyük zarar tevlid edeceği; eğer bir inkılâb yapmak icab ediyorsa, doğrudan doğruya İslâmiyete müteveccihen Kur’ân’ın kudsî kanun-u esasî noktasından yapmak lâzım geldiği mealinde ihtarlarda bulunur ve şu temsili ders verir:
“Meselâ, Ayasofya Camii, ehl-i fazl ve kemalden mübarek ve muhterem zatlarla dolu olduğu bir zamanda, tek tük, sofada ve kapıda haylaz çocuklar ve serseri ahlâksızlar bulunup, caminin pencerelerinin üstünde ve yakınında ecnebilerin eğlenceperest seyircileri bulunsa, bir adam o camiye girip ve o cemaat içine dahil olsa, eğer güzel bir sadâ ile şirin bir tarzda Kur’ân’dan bir aşir okusa; o vakit, binler ehl-i hakikatin nazarları ona döner. Hüsn-ü teveccühle, manevî bir dua ile o adama bir sevap kazandırırlar. Yalnız, haylaz çocukların ve serseri mülhidlerin ve tek tük ecnebilerin hoşuna gitmeyecek. Eğer o mübarek camiye ve o muazzam cemaat içine o adam girdiği vakit süflî ve edepsizcesine, fuhşa ait şarkıları bağırıp çağırsa, raks edip zıplasa; o vakit, o haylaz çocukları güldürecek, o serseri ahlâksızları fuhşiyata teşvik ettiği için hoşlarına gidecek ve İslâmiyetin kusurunu görmekle mütelezziz olan ecnebilerin istihzakârâne tebessümlerini celb edecek. Fakat umum o muazzam ve mübarek cemaatin bütün efradından bir nazar-ı nefret ve tahkir celb edecektir; esfel-i sâfilîne sukut derecesinde, nazarlarında alçak görünecektir.
“İşte aynen bu misal gibi, âlem-i İslâm ve Asya, muazzam bir camidir. Ve içinde ehl-i iman ve ehl-i hakikat, o camideki muhterem cemaattir. O haylaz çocuklar ise, çocuk akıllı dalkavuklardır. O serseri ahlâksızlar, Frenkmeşreb, milliyetsiz, dinsiz heriflerdir. Ecnebi seyirciler ise, ecnebilerin nâşir-i efkârı olan gazetecileridir. Her bir Müslüman, hususan ehl-i fazl ve kemal ise, bu camide, derecesine göre bir mevkii olur, görünür; nazar-ı dikkat ona çevrilir. Eğer İslâmiyetin bir sırr-ı esası olan ihlâs ve rıza-yı İlâhî cihetinde, Kur’ân-ı Hakîm’in ders verdiği ahkâm ve hakaik-ı kudsiyeye dair harekât ve a’mâl ondan sudûr etse, lisan-ı hâli, manen âyât-ı Kur’âniyeyi okusa, o vakit manen âlem-i İslâmın her bir ferdinin vird-i zebanı olan “Allah’ım, mü’min erkek ve kadınları bağışla.” duasında dahil olup hissedar olur ve umumu ile uhuvvetkârâne alâkadar olur. Yalnız hayvanat-ı muzırra nev’inden bazı ehl-i dalâletin ve sakallı çocuklar hükmündeki bazı ahmakların nazarlarında kıymeti görünmez. Eğer o adam, medâr-ı şeref tanıdığı bütün ecdadını ve medâr-ı iftihar bildiği bütün geçmişlerini ve ruhen nokta-i istinad telâkki ettiği Selef-i Salihînin cadde-i nurânîlerini terk edip, heveskârâne, hevaperestâne, riyakârâne, şöhretperverâne, bid’akârâne işlerde ve harekâtta bulunsa, manen bütün ehl-i hakikat ve ehl-i imanın nazarında en alçak mevkie düşer. ‘Mü’minin ferasetinden sakının. Çünkü o, Allah’ın nuruyla bakar.’ sırrına göre, ehl-i iman ne kadar âmî ve cahil de olsa, aklı derk etmediği halde, kalbi öyle hodfüruş adamları soğuk görür, manen nefret eder.
Devamı için bknz: Tarihçe-i Hayat, s. 158-161
LÛGATÇE:
esfel-i sâfilîn: aşağıların en aşağısı, Cehennemin en aşağı tabakası.
Frenkmeşreb: Avrupalı gibi, Batılıları taklit eden, yaşayış tarzını Avrupalılara benzeten.
mülhid: İslâm dininden ayrılan, dinsiz.
riyaset: reislik, başkanlık.
şeair-i İslâmiye: İslâma ait işaretler, İslâma sembol olmuş iş ve ibadetler.
uhuvvetkârâne: kardeşçesine, samimî dostçasına.