Düşünce güzelse, güzel şeyler plânlanır; güzel hülyalar kurulur. Bu, güzel bir davranış olur, güzel bir insanî ilişki olur, güzel bir hayır yapmayı tasavvur ediş olur; sanayide, teknolojide; ilimde ve bilimde; tıpta, san’atta bir yeniliğin düşünülmesi; bir keşfin hayata geçirilmesiyle ilgili fikrî egzersiz olur.
Bunlar, düşünceden doğacak neticelerdir.
Ahiret yurdunun mamur olması da güzel düşüncelerin bir meyvesi değil midir? İnsan Cennete talipse, yönü, o istikamette olur; yatar kalkar hep Cenneti düşünür. Cennete kavuşturacak sebepler, vasıtalar güdülür ve bu düşüncenin sevkiyle daima hayırlı hallerde, hayırlı hizmetlerde, hayırlı davranışlarda bulunur. Çünkü, “Niyet hayır, akıbet hayır.” Bir işe başlarken iyi niyetle hareket edilirse sonuç da iyi olur, hayırlı olur.
Umulur ki, Rabbimiz de bu istikamette, bu hayırlı niyette olan, hayrı düşünen o kimseyi amelinde muvaffak eyler.
Eğer insanın dünyasındaki düşünce dokusunun ibresi şer istikameti gösteriyorsa, fena şeyleri tasavvur ediyorsa; elbette ki, neticesi de hoşa gitmeyen şeylerden ibaret olur.
Böyle bir insanın zihni daima fena şeylerle, gayr-i ahlâkî manzaralarla, insanların zararını netice verecek plânlarla meşgul olursa neticesi hem kendisi, hem de temas halinde olduğu kimseler açısından hiç de iyi olmaz; bu kimse, çevresinde hayırla da anılmaz.
Bir şeyin kuvveden fiile çıkması, o şeyin tasavvuruyla mümkün oluyor; o şeyin düşünülmesiyle hayat buluyor.
Demek ki, bütün fikrî ve fiilî projelerin arkasında düşünce; o nesneyi, o meseleyi, düşünmek yatıyor: Hayırsa, hayır; şerse, şer. Düşüncenin tatbikinde insan samimî ise, semeresiz kalmıyor. Bediüzzaman’ın “Samimî ihlâs şerde dahi olsa, neticesiz kalmaz”1 sözünün derinliğinde yatan sır gibi: Biri, hafızlığa gece gündüz göz nurunu döküyor; Rabbi, gayretine mükâfaten maksadını veriyor. Diğeri, sirkatliğe özeniyor; ona da, san’atına mücâzaten kasayı soyduruyor.
Bunlar hep, düşünce mahsulü şeyler.
Kur’ân-ı Kerîm’in birçok yerinde, “Düşünen bir topluluk için büyük ibretler vardır”2; “Düşünen bir kavim için büyük ibretler vardır”3; “Allah âyetlerini böyle açıklar ki, düşünesiniz”4; “Kıssayı anlat; belki düşünürler”5 gibi ifadelerle düşünceye, yani düşünmek fiiline dikkat çekilmektedir.
Peygamber Efendimiz de (asm), hadis-i şeriflerinde; “Bir saat tefekkür, bir senelik nâfile ibâdetten daha hayırlıdır”6 buyuruyor.
Düşünmenin; derin düşünmenin, mantık kaidelerine uygun bir şekilde düşünmenin, iç dünyaya eğilerek, yani gönülle düşünmenin bir diğer söylenişi de tefekkürdür. Fikretme, zihni yorma manasına da gelmektedir, tefekkür. Yani, düşünmenin farklı farklı şekilleri…
Ama, düşünmek!
Kara kara düşünmek sıkıntıdan mütevellit bir durum, ya da kasavetin insandaki dışa vuran cephesi. Düşünceden mahrum oluş, bir kimsenin kayıtsızlık vechesi.
Ezcümle: 
Düşünce, insan denen şu varlığın şâkulü, mizacına müteveccih yüzüdür. Veciz kelâm, düşünmenin izidir.

Dipnotlar:
1- Said Nursî, Lem’alar, 154.
2- Nahl Sûresi, 11.
3- Nahl Sûresi, 69.
4- Bakara Sûresi, 219.
5- A’raf Sûresi, 176.
6- Keşfü’l-Hafâ,1:1004.