Niyet gibi tarz-ı nazar da mahiyet-i eşyayı değiştirir. “Cenab-ı Hakkın masivasına, yani kâinata mana-yı harfiyle ve Onun hesabına bakmak lâzımdır. Mânâ-yı ismiyle ve esbab hesabına bakmak hatadır.” Evet, “Maddiyata esbab hesabıyla bakılırsa cehalettir. Allah hesabıyla olursa, marifet-i İlâhiyedir.”2

Niyet amelleri ibadete çeviren bir iksirdir ve niyet ölü ve meyyit olan hâletleri ihya eden ve canlı, hayatlı ibadetlere çeviren bir ruhtur. Ve keza, niyette öyle bir hâsiyet vardır ki, seyyiatı hasenata ve hasenatı seyyiata tahvil eder. Demek, niyet bir ruhtur. O ruhun ruhu da ihlâstır. Öyleyse, necat, halâs, ancak ihlâs iledir. İşte bu hâsiyete binaendir ki, az bir zamanda çok ameller husule gelir. Buna binaendir ki, az bir ömürde Cennet, bütün lezaiz ve mehâsiniyle kazanılır.”3

Bediüzzaman kainata ve eşyaya imanlı bakış açısının her şeyin mahiyetini nasıl değiştirip ibadet hâline getirdiğini “İkinci Şua”da gayet mükemmel izah eder: “Tevhid ve vahdette cemal-i İlâhî ve kemal-i Rabbanî tezahür eder. Eğer vahdet olmazsa, o hazine-i ezeliye gizli kalır.”

Meselâ, yeni doğan bütün yavruların şefkatle beslenmesi, kan ve fışkı ortasından safi ve çok gıdalı sütün gönderilmesi ve annelerin şefkatlerinin de onlara verilmesine imanla bakılırsa Allah’ın rahmetini ve şefkatini görür, hayalen bütün yavruların bu şekilde beslenmesi insanın imanını artırırken, tabiat ve sebepler açısından bakılırsa bu güzellik tamamen kaybolur. 

Aynı şekilde hastalıklardan şifa bulmak, musibetlerin ve kötülüklerin arkasındaki güzellikleri görmek ancak imanlı bir bakışla mümkündür. Bu bakışla şifayı veren ve insanlara “Elhamdülillah şükür” dedirten Allah’ın rahmetini, merhametinin güzelliklerini görürüz ve imanımız artar. İmandan mahrum bir bakış cansız varlıklara, tabiata ve ilaçların özelliklerine verilerek mahiyeti tamamen değişir, hikmetini ve kıymetini kaybeder. 

Bediüzzaman “İkinci Şua”da “Niyet ile tarz-ı nazar” yani bakış açısının eşyanın mahiyetini nasıl değiştirdiğini, insanın imanını artırıp dünyada saadeti ve ahirette ebedî Cenneti nasıl kazandırdığını mükemmel şekilde ispat eder.

Öyle ise “İkinci Şuayı” okuyarak niyetimizin ve bakış açımızın insanın imanını nasıl inkişaf ettirdiğini bizzat yaşayarak, hissederek görelim… 4

Dipnotlar:

1- Buhârî, İman, 41; Müslim, İmâret, 155.

2- Mesnevî-i Nuriye, s. 64.

3- Mesnevî-i Nuriye, s. 96.

4- Şualar, İkinci Şua, s. 30-33.