Siyasette ve devlet idaresinde hürriyet ve demokrasiyi esas alan “Hürriyetçi Demokrat” misyonun bir parti ismiyle tarih sahnesine çıkışı, 1908 yılı Eylül ayı ortalarına rastlıyor.
Orijinal ismi “Ahrâr-ı Osmâniye Fırkası” olan bu köklü misyon partisi, 18 Eylül 1908’de resmî kuruluşunu tamamlayarak yakında yapılacak olan genel seçimlere hazırlanmaya başladı.
(NOT: Bazı kaynaklar, resmî müracaat tarihini 14 Eylül olarak gösteriyor. Aradaki cüzî farkın pek bir önemi yok. Dikkat çeken bir rastlantı: 27 Mayıs 1960’ta darbe ile devrilen aynı misyon mensuplarının idam edilişleri, 1961 yılının yine Eylül ayı ortalarına denk geldi, yahut kasten getirilmek istendi.)
*
Bu siyasî misyon hareketi, aynı zamanda bir fikir ve kadro hareketi şeklinde sahneye çıktı. Meselâ, partinin resmî lideri-başkanı yoktu. Ama, kendini iyi yetiştirmiş güçlü bir kadrosu ve ilme dayalı bir fikir yapısı vardı.
Ahrâr-ı Osmaniye Fırkasının (AOF) Genel Sekreteri (Kâtib-i Umumî) Nureddin Ferruh Beydir. Kurucu kadronun içinde ayrıca şu isimler yer aldı: Dr. Nihad Reşad, Ahmet Fazıl, Kıbrıslı Tevfik, Celâleddin Arif, Melih Said, Namık ve Şevket Beyler.
Bu siyasî hareketin fikir planında (bir cihette idolleri) ise, Prens Sabahaddin Bey ile Mizancı Murad Bey gibi ilim ve fikir öncüleri bulunuyordu.
*
Ahrar Fırkasının mazisine, tüzüğüne, parti programına ve fikrî plândaki önceliklerine baktığımızda, özetle şunları görüyoruz:
Yerli ve yabancı kaynakların çoğunda Yeni Osmanlıların 1902’de Paris’te yapmış olduğu zirve toplantısından “Jön Türklerin I. Kongresi” şeklinde söz ediliyor. Bununla beraber, toplantıya başkanlık eden Prens Sabahaddin Bey gibi zâtların nazarında bu toplantının ismi Ahrar-ı Osmaniye Kongresi’dir.
1906 senesine gelindiğinde, yine Prens Sabahattin liderliğindeki grup tarafından “Teşebbüs-ü Şahsi ve Adem-i Merkeziyet ve Meşrutiyet” isimli bir cemiyet kuruldu. Aynı cemiyet, hem fikir plânında, hem de kadro ekseriyeti itibariyle 1908 Eylül’ünde teşkil olunan Ahrar Fırkasına dönüşmüş oldu.
*
Ahrâr-ı Osmaniye Fırkasının Cumhuriyet dönemindeki misyon takipçisi, hiç şüphe yok ki Demokrat Parti, Adalet Partisi ile Doğru Yol Partisi olmuştur.
Nitekim, Üstad Bediüzzaman, 1950’de iktidara gelen Demokratlar’ı kast ederek aynen şunu söyler: “Ahrar Fırkası, yine otuz beş sene sonra dirildi, yine uyandı.” Demek ki, Ahrar ve Demokrat’ı, birbirinin devamı ve aynı kökten gelen, aynı misyona bağlı olan partiler mânâsında anlamak gerekir.
*
Ahrar Fırkası, 1908 yıl sonlarında yapılan seçimleri kaybetmesine ve hiç milletvekili olmamasına rağmen, bağımsız mebusların katılması ve Ayan Meclisi’ndeki taraftarlarının desteği sayesinde, yine de ilk demokratik hükümeti kuran parti oldu. Tabiî, Meclis-i Mebusan’da mutlak çoğunluğu teşkil eden İttihatçılar bu durumdan hiç hazzetmediler ve hükümetin değişmesi yönünde şartları zorladılar. Nihayet, 13 Nisan 1909’a gelindiğinde, ortamı provoke ettiler ve meşûm 31 Mart Vakasının patlak vermesini el altından sağlamış oldular.
O tarihe kadar iki defa hükümet darbesi gerçekleştiren bozuk İttihatçılar, o vakadan sonra kurdukları Sıkıyönetim Mahkemesi marifetiyle hem Ahrar Partisini kapattırdırlar, hem de mensuplarını en ağır şekilde cezalandırma yönüne gittiler. Üstad Bediüzzaman, II. Meşrutiyet dönemindeki bu iki hükümet darbesine atfen, 1950’de iktidara gelen Demokratların da benzer bir muamele ve âkıbet ile karşı karşıya gelmeleri ihtimalinden söz ederek, bundan vatan, millet ve İslâmiyet adına duyduğu endişeyi dile getirdi. (Emirdağ Lâhikası-I)