Onu Fransa, İtalya ve diğerleri takip eder. Rusya Avrupa’dan ziyade Asya’da sayılır ve bu yazının ana konusu İtalya’nın özellikle büyük savaşlardaki kaypak ve değişken durumudur.

Günün tarihi itibariyle, İtalyan hükümeti, II. Dünya Savaşının bütün şiddetiyle devam ettiği bir hengâmede, 13 Ekim 1943’de aldığı bir kararla saf değiştirdiğini dünyaya duyurmuş oldu.

İtalya’nın savaş ortasında saf değiştirme adeti yeni değil. Zira, Birinci Dünya Harbinde de benzer tarzda bir saf değiştirme sabıkası var. Şimdi, bu halin fotoğraf karelerine biraz daha yakından bakalım.

*

Bilindiği gibi, 20. asrın ilk yarısında dünya çapında iki büyük savaşı yaşandı. Her iki savaşta da yer alan devletlerden biri İtalya’dır. Ne var ki, İtalya, her iki savaşta da açıkça saf değiştiren, ya da safa değiştirmek durumunda kalan tek ülke olarak tarihe geçti. Bu taraf değiştirme hadiselerinin odak noktasını ise, Benito Mussolini ve onun başında bulunduğu faşist partinin totaliter yapısı teşkil ediyor.

Mussolini İtalyası, başlangıçta savaşta tarafsızlık politikası güttü. Ancak, kraliyet taraftarları ile sosyalistler arasında çıkan çatışma, hükûmeti Müttefiklerin (İngiltere, Rusya, ABD...) safına geçmeye mecbur etti.

*

1915’te imzalanan Londra Paktı Antlaşmasında, İtalya’ya büyük vaatlerde bulunuldu. Ancak, verilen sözlerin kâğıt üzerinde kalması bir yana, savaşta yaklaşık 600 bin İtalyan askeri telef oldu. Aynı zamanda, ülke ekonomisi çökme noktasına geldi. Bu durum, sosyalistlere karşı harekete geçen faşistlere zemin hazırladı.

Rusya’daki Bolşevik İhtilâlinden (Ekim 1917) endişe duyan kraliyet idaresi, darbe heveslisi sosyalistlere karşı faşistlere meyletti. Sağcı faşist partileri birleştiren Mussolini, bu kez kendisi darbe teşebbüsünde bulundu. Kral, buna karşı konulmaması emrini verdi ve Mussolini ile anlaşma yoluna gitti. Böylelikle, bütün ipler 1922’de Başbakanlığa da atanan Mussolini’nin eline geçmiş oldu.

Faşist yönetim, ilk iş olarak tâ Habeşistan’a kadar uzanan Afrika (Libya, Eritre, Somali) topraklarını işgale ve buraları sömürgeleştirmeye başladı.

*

II. Dünya Savaşı çıktığında (Eylül 1939), iktidarda yine Mussolini vardı. Alman diktatör Adolf Hitler ile uzlaşmaya varıldı ve birlikte savaşa katıldılar. Savaşın ilk yıllarında, Alman-İtalyan tarafı hemen her yerde galip geldi ve muhaliflerine üstünlük sağladı. Ne var ki, savaşın ortalarına doğru (1942-43) gelişmelerin seyri değişmeye başladı. 

İtalya, işgal ettiği Yunanistan’ı kontrol altında tutmakta zorlandı. İmdadına Alman kuvvetleri yetişti. Ancak, bu kez ülke içinde kargaşa çıktı. Faşistlerle sosyalistler karşı karşıya geldi. ABD’nin de yardımıyla Müttefiklerin İtalya’ya saldırması, mevcut iç dengelerin değişmesini netice verdi. Kral Victor Emmanuel, Mussolini’yi görevden aldı ve hapse attırdı. Bunun üzerine Almanya Kuzey İtalya’yı işgal etti ve paraşütçü birlikleriyle 12 Eylül 1943’te Mussolini’yi tutuklu bulunduğu yerden kurtararak Viyana’ya kaçırdı. Ardından onu bir emrivaki ile kurduğu İtalya Sosyal Cumhuriyetinin Devlet Başkanı olarak ilân etti.

Tam bir kargaşanın hükmettiği İtalya, fiilen ikili yönetime sürüklendi: Bir yandan Kraliyet sistemi ve Müttefik cephesinin işgalleri, bir yandan da Mussolini ile Hitler’in ittifakıyla hükmeden (Nasyonal) Sosyalist Cumhuriyet yönetimi.

Neticede, Kral’ın işbaşına atadığı yeni İtalyan hükümeti, 13 Ekim 1943’te yeni bir karar alarak, bundan böyle taraf değiştirdiğini ve Almanya’nın değil, Müttefiklerin safında savaşa devam edeceğini resmen duyurmuş oldu.

Özetle, İtalya’nın sömürge taktiği gibi, savaş mantığı da kendine has tutum ve tavırlarıyla tarihin kayıtlarına geçti.