Arap dünyasının en gözde ülkesi Mısır’da, 18 Nisan 1954 tarihi itibariyle bir askerî darbe yaşandı. Yaygın ismiyle Nasır Darbesi, aynı zamanda bir iç darbe mahiyetindeydi.
Kavalalı Mehmet Ali Paşa hanedanı tarafından yüz elli yıldır sürdürülen (Hidivlik-Sultanlık-Krallık) yönetim şekline ve silsilesine son veren darbe cuntası, Arap âleminde yeni başlayan bir devrin habercisi oldu. Bu yeni devrin Arapça ismi Baas. Anlam karşılığı ise, diriliş, hürriyet, rönesans… Mahiyetinde ise, nasyonal sosyalizm; yani Arap milliyetçiliğine dayalı bir sosyalizm anlayışı var.
*
NOT: Bir dönem dünyayı etkisi altına alan sosyalizm ile komünizmin toplumdan topluma, ülkeden ülkeye bazı farklılıklar gösterdiğini gördük.
Avrupa’daki topluluklara göre, sağ İslâmiyet, sol komünizm, ortası Nasraniyet, yani Hıristiyanlık.
Arap dünyasındaki milliyetçi sosyalistler de, nisbeten Avrupa’daki solcu-sosyalist kesimle önemli ölçüde benzerlik gösterdi. Şu var ki, Arap olmayanlara ve bilhassa İngiliz-Fransız gibi eski sömürgecilere karşı farklı bir tavır koyma gereğini duydular.
Türkiye’de ise, yaşanan durum hayli farklılık gösterdi. Tıpkı, solculuk ve sosyalizm gibi, Türkçülük ve Kürtçülük adına yapılan milliyetçilik hareketlerinin mahiyeti ve kıvamı da hem Avrupa’dan, hem Arap topluluklardan çok farklı oldu. Kısca, Türkiye’deki Türkçü milliyetçiler sola karşı, haliyle sağcı ve İslâm ile barışık görünürken (Tanrı Dağı kadar Türk, Arafat kadar Müslüman), milliyetçi Kürtçüler ise, hem hem sola, hem sosyalizme açık bir surette meyilli göründüler. Ki, aynı durum büyük ölçüde bugün de öyledir.
*
Şimdi de, Mısır’da 18 Nisan 1954’te gerçekleştirilen ve daha sonraki darbelere de zemin teşkil edip gerekçe hazırlayan “Nasır Darbesi”nin detaylarına bakalım.
Evet, hem Arap milliyetçisi, hem de sosyalist fikirleri olan darbeci başı Albay Cemal Abdünnasır Nasır, 1940’lı yıllara kadar da Kavalalı Kraliyeti yönetimine bağlı sıradan bir subaydı. O yıllarda ise, askeriye içinde milliyetçi görüşe sahip kafa dengi bazı kişilerle grup hareketi içine girdi. Zekeriya Muhyeddin, Abdülhakim Amir ve Enver Sedat gibi subaylarla yakınlaşıp gizli “Hür Subaylar Cemiyeti”ni kurdular.
Bu subaylar, bir süre sonra hem kraliyet sistemine, hem de Mısır’daki İngiliz hakimiyetine karşı gizliden gizliye bir faaliyetin içine girdiler. Bu arada, ilk Arap-İsrail Savaşında (1948-49) da aktif görev alarak Filistin’de fiilî çatışmanın içinde bulundular.
*
Hür Subaylar Komitesinin kurucu üyelerinden biri olan Nasır, 1951’de yarbaylığa yükseldi.
Rütbesiyle birlikte askeriyede tesir gücü de artan Nasır ve arkadaşları, nihayet 1952 yılı Haziran’ında kansız bir darbe yaparak idareye el koydular.
Bu askerî komite, General Muhammed Necib’i devlet başkanlığına getirdi. Ancak, perde arkasında hükmeden şahıs yine Nasır oldu.
Nitekim, ancak iki yıl kadar Necib’in başkanlığına tahammül gösterebilen Nasır, 18 Nisan 1954’te bir iç darbe ile onu da devirerek kendini Cumhurbaşkanı ilân etti.
Böylelikle, dışa karşı milliyetçi, iç politikada ise tam despotça bir yönetim kuran Cemal A. Nasır (tıpkı bizdeki İttihatçılar gibi. Zaten, onun ismi de İttihatçı Cemal Paşaya izafeten konulmuştu), Mısır’da yeni bir rejim anlayışının hakimiyet devresini başlatmış oldu.
Nasır, 1970’te ölünce, yerine arkadaşı Enver Sedat geldi. 1981’de bir sûikastle öldürülen Sedat’ın yerine ise Hüsnü Mübarek geçti. Mübarek’in yerine seçimle Mursî geldi; onu da darbeyle deviren Sisi yönetimindeki bir cunta halen iş başında duruyor.
Allah, Mısırlı kardeşlerimizi bir an evvel hürriyet ve adaletin hakim olduğu, darbeden arınmış bir demokratik cumhuriyete kavuştursun.