Sultan Kabus

Kabus 1970’de İngiliz desteğiyle babası Said Bin Taimur’a karşı gerçekleştirdiği kansız darbe ile iktidarı ele geçirmişti. Taimur döneminde Umman’da “güneş gözlüğü takmak gibi en basit konular yasaklanmış, eğitim almak, evlenmek, yurt dışına çıkmak vd. birçok temel ihtiyaca ulaşabilmek Sultan Taimur’un iznine bağlıydı.” İşte Kabus yönetime geldiğinde yasakların yaygın olduğu geri kalmış bir ülkenin başına geçmişti. 

Kabus, liberal ve modernist anlayışla petrol gelirleriyle Umman’ı kalkındırarak refah seviyesini yükselmiştir. Tüm bu gelişmelerin yanında Kabus, ülkesinde halkına kendisini kabul ettirmiş bir liderdi. Bununla birlikte muhalif sesleri susturan bir mutlak hükümdardı. Yani Kabus aynı zamanda başbakan, ordu başkomutanı, savunma bakanı, maliye bakanı ve dışişleri bakanı olarak da görev yapmaktaydı. Her şeye rağmen Umman’ı bölgesel çatışmalardan uzak tutabilen liderdi. Bölgesel istikrarsızlıklar karşısında genelde arabulucu rolü üstlenen Kabus, olaylar karşısında ülkesinin tarafsız pozisyonunu korumayı başarmıştı. Bu nedenle Umman, Ortadoğu’nun İsviçre’si olarak tanımlanmaktadır. Hatta Kabus, İran ve ABD arasında 2013 yılında başlayan nükleer anlaşma sürecinde gizli görüşmeleri kolaylaştıran bir rol oynadı. Görüşmeler neticesinde Viyana Nükleer Anlaşması 5+1 (Almanya) 2015 yılında imzalanmıştı.

Arap Baharı ve Umman

Arap Baharı’nda ise Umman’da diğer bölge ülkelerinde olduğu kadar geniş çaplı gösteriler gerçekleşmedi. Ancak binlerce kişi iş imkânlarının arttırılması, ücretlerin yükseltilmesi ve yolsuzlukla mücadele edilmesi talepleriyle protestolar yapmışlardı. Başlangıçta güvenlik güçleri olayları izlemekle yetinmişlerse de, sonra göz yaşartıcı gaz ve plastik mermi kullanarak kalabalıkları dağıtmaya çalışmıştı. Kabus, yolsuzlukla suçlanan bir bakanı görevden alarak ve daha fazla istihdam sözü vererek tansiyonu düşürmüştü. Diğer Arap ülkelerinde ordu ile halkı karşı karşıya getirilip olayların daha da büyüdüğü dilinmektedir. Bu anlamda Kabus, daha itidalli bir politika izlemiş ve ülkesindeki olayları yatıştırmayı başarmıştı. Birde Kabus döneminde, Mayıs 2014’te Mahkeme tarafından yolsuzluk yaptığı kesinleşen eski Ticaret Bakanı Muhammed El-Khusaibi’ye 3 yıl hapis cezası verildi. Tüm bu gelişmeler Kabus’un halkına yolsuzlukla mücadele ettiğinin işaretini vermekteydi.

Yeni Sultan Hişam Bin Tarık El-Said

Kabus’un vefatı üzerine, varisi veya halefi bulunmadığından Umman Sultanlığı Aile Konseyi’nin yeni Sultanı seçmek için 3 günlük süresi vardı. Fakat Aile Konseyi, Kabus’un gizlice kendi yerine bıraktığı kişiyi belirttiği mühürlü zarfı açmayı tercih etti. Sonuçta Kabus’un kuzeni 1954 doğumlu yeni Sultan Hişam Bin Tarık El-Said yemin ederek göreve başladı. Hişam Bin Tarık El-Said, Oxford Üniversitesi’nde eğitimini tamamlamış ve Umman’ın eski Kültür Bakanı’dır. El-Said yemin ettikten sonra yaptığı açıklamada “selefi gibi tüm ülkelerle dostane ilişkileri sürdüreceğine söz verdi.” Bu anlamda yakın gelecekte Umman’ın bölgesel sorunlara tarafsız tutumunun devam edeceği sinyalini de vermiş oldu.

İbadilik ve iç mücadeleler

Umman’da 800 yılından bu yana İbadilik mezhebi hüküm sürmektedir. Buna ek olarak İbadi imamları 800’den 1737’deki Pers istilasına kadar geçen sürede Umman’ı yönettiler. Yerel mücadelelerle 1749’da Pers istilasına son verilerek, Al Bu Said hanedanı ülkenin başına geçti. 1913’te ise Umman’ın kontrolü ikiye bölünerek, iç bölgeler İbadi imamlarınca ve kıyı bölgeleri de Al Bu Said hanedanı tarafından yönetildi. İngilizler’in aracılık yaptığı bir anlaşma ile Al Bu Said hanedanı, iç bölgenin özerkliğini tanıdı. Umman’da hanedanlıkla, İbadi imamları arasındaki çatışmalar 1954’te de görüldü. Sultan Taimur, 1959’da iç bölgelerin kontrolünü ele geçirerek aşırı muhafazakar, feodal ve izolasyonist bir siyasi karekterle ülkeyi yönetti. Umman’da petrol, diğer bölge ülkelerine nazaran daha geç bir tarihte, 1964’te keşfedildi. Ancak petrol 1967’de çıkartılmaya başlandı. Umman 1965-1975 yılları arasında Solcu güçlerin, hükümet birliklerine karşı gerçekleştirdiği Dhofar’ın güneyindeki isyanına sahne oldu. İsyan ancak Ürdün ve İran’ın askeri yardımıyla bastırılabildi. Umman İbadilik mezhebiyle, bölgedeki rakip Vehhabi, Şii vd. anlayışlardan ayrılmaktadır.

Netanyahu’nun ziyareti

İsrail Başbakanı Benyamin Netanyahu ve beraberindekilerin 27 Ekim 2018’de Umman’a yaptığı ziyaret hatırlardadır. Muskat yönetimi kendisinden beklenen İsrail-Filistin sorununa arabuluculuk rolünü reddetmiş, ancak barış görüşmelerine katkıda bulunabileceğini açıklamıştı. Umman’a İsrail eski Başbakanı Şimon Perez’in 1996’daki ziyaretinden sonra Netanyahu’nun gezisi de dikkat çekmişti. Fakat asıl dikkat çeken ise Umman Dışişleri Sorumlusu Yusuf Bin Alawi Bin Abdullah’ın “İsrail bu bölgede bir devlet ve hepimiz bunu anlıyoruz” şeklindeki beyanatı olmuştu. Kimi çevrelerce bu ifadeler Umman’ın tarafsızlığına gölge düşürmüştü. 

Sonuç

Katar’a Haziran 2017’de Suudi Arabistan liderliğinde uygulanan ekonomik abluka ile Körfez İşbirliği Konseyi’nde derin bir bölünmüşlük meydana gelmiş durumda. Diğer taraftan hal-i hazırda yaşanan ABD-İran gerginliğine de şahit olmaktayız. Her iki olayın meydana getirdiği sorunlara çözüm üretilmesi adına bölgesel barışın tesis edilmesi gerekmektedir.

Umman’da, Kabus sonrası süreçte, yeni Sultan Hişam Bin Tarık El-Said’den Umman’ın tarafsızlığı ve arabulucu siyasetini sürdürmesi beklenmektedir.