ÜÇÜNCÜ MEBHAS

“Ey insanlar! Biz sizi bir erkekle bir dişiden yarattık; sonra da, birbirinizi tanıyasınız diye milletlere ve kabilelere ayırdık.” (Hucurat Sûresi: 13.)

Yani “Sizi taife taife, millet millet, kabile kabile yaratmışım, tâ birbirinizi tanımalısınız ve birbirinizdeki hayat-ı içtimaiyeye ait münasebetlerinizi bilesiniz, birbirinize muavenet edesiniz. Yoksa sizi kabile kabile yaptım ki yekdiğerinize karşı inkâr ile yabanî bakasınız, husûmet ve adavet edesiniz değildir.”

Şu Mebhas Yedi Meseledir.

Birinci Mesele

Şu âyet-i kerîmenin ifade ettiği hakikat-i âliye hayat-ı içtimaiyeye ait olduğu için, hayat-ı içtimaiyeden çekilmek isteyen Yeni Said lisanıyla değil, belki İslâm’ın hayat-ı içtimaiyesiyle münasebettar olan Eski Said lisanıyla, Kur’ân-ı Azîmüşşan’a bir hizmet maksadıyla ve haksız hücumlara bir siper teşkil etmek fikriyle yazmaya mecbur oldum.

İkinci Mesele

Şu âyet-i kerîmenin işaret ettiği “tearüf ve teavün” düsturunun beyanı için deriz ki:

Nasıl ki bir ordu fırkalara, fırkalar alaylara, alaylar taburlara, bölüklere, tâ takımlara kadar tefrik edilir; tâ ki her neferin muhtelif ve müteaddit münasebatı ve o münasebata göre vazifeleri tanınsın, bilinsin; tâ o ordunun efradları, düstur-u teavün altında hakikî bir vazife-i umumiye görsün ve hayat-ı içtimaiyeleri a’dânın hücumundan masûn kalsın. Yoksa tefrik ve inkısam, bir bölük bir bölüğe karşı rekabet etsin, bir tabur bir tabura karşı muhasamet etsin, bir fırka bir fırkanın aksine hareket etsin değildir.

Aynen öyle de, heyet-i içtimaiye-i İslâmiye büyük bir ordudur; kabâil ve tavâife inkısam edilmiş. Fakat bin bir, “bir, bir”ler adedince cihet-i vahdetleri var. Hâlık’ları bir, Rezzak’ları bir, Peygamberleri bir, kıbleleri bir, kitapları bir, vatanları bir; bir, bir, bir, binler kadar bir, bir…

İşte bu kadar bir birler uhuvveti, muhabbeti ve vahdeti iktiza ediyorlar. Demek kabâil ve tavâife inkısam, şu âyetin ilân ettiği gibi, tearüf içindir, teavün içindir; tenakür için değil, tehasum için değildir.

Üçüncü Mesele

Fikr-i milliyet şu asırda çok ileri gitmiş. Husûsan dessas Avrupa zalimleri, bunu İslâmlar içinde menfî bir surette uyandırıyorlar; tâ ki parçalayıp onları yutsunlar.

Hem fikr-i milliyette bir zevk-i nefsanî var, gafletkârâne bir lezzet var, şeametli bir kuvvet var. Onun için şu zamanda hayat-ı içtimaiye ile meşgul olanlara “Fikr-i milliyeti bırakınız” denilmez.

Fakat fikr-i milliyet iki kısımdır: Bir kısmı menfîdir, şeametlidir, zararlıdır; başkasını yutmakla beslenir, diğerlerine adavetle devam eder, müteyakkız davranır. Şu ise muhasamet ve keşmekeşe sebeptir. Onun içindir ki hadis-i şerifte ferman etmiş: “El-İslâmiyyetü cebbeti’l-asabiyyete’l-câhiliyyete.” [İslâm, Cahiliyetten kalma ırkçılık ve kabileciliği kaldırmıştır.]

Mektubat, s. 375

LÛ­GAT­ÇE:

a’dâ: Düşmanlar.

adavet: Düşmanlık.

cihet-i vahdet: Birlik yönü.

dessas: Aldatıcı, hileci.

düstur-u teavün: Yardımlaşma prensibi.

fikr-i milliyet: Milliyetçilik fikri.

Hâlık: Yaratıcı.

hayat-ı içtimaiye: Sosyal hayat, toplum hayatı.

husûmet: Düşmanlık.

inkısam: Kısımlara ayıRma, bölme.

kabâil: Kabileler.

masûn: Korunmuş.

muavenet: Yardım.

muhasamet: Karşılıklı düşmanlık besleme.

şeametli: Kötü, uğursuz.

tavâif: Taifeler, topluluklar, milletler.

tearüf: Birbirini tanıma, tanışma.

teavün: Yardımlaşma.

tefrik: Birbirinden ayırma, ayırt etme.

tehasum: Karşılıklı düşmanlık.

tenakür: Karşılıklı inkâr etme, inkârlaşma, birbirini kabul etmeme.

uhuvvet: Kardeşlik.

yekdiğerinize: Birbirinize, biri diğerinize.