“Firavun’a gidin. Çünkü o, iyiden iyiye azdı. Ona yumuşak söz söyleyin. Belki o, aklını başına alır veya korkar” 1 “Mü’min kullarıma şunu söyle ki, kâfirlere karşı en güzel sözü söylesinler; hiddet göstermeksizin delilleri en güzel bir şekilde ortaya koysunlar. Çünkü şeytan aralarına nifak sokar...” 2 

Firavun’a karşı bile, “kavl-i leyyin”, gayet nâzik ve yumuşak üslûp istenir. Dolayısıyla, “tebliğ ve irşâd, asla şiddet unsurları” taşımaz. 

*  Tebliğ ve irşadda, dâima kolaylık ve tedrici (merhale merhale) prensibini benimsemek, Kur’ânî bir metoddur. Kur’ân-ı Kerîm’in 23 sene, ibâdet ve yasakların belli aralıklarla gelmesi; tedricilik metoduyla beraber, aynı zamanda kolaylık hususunu beraberinde getirmektedir. 

Bunun yanında, pek çok âyet de, buna âmirdir: Allah sizin için kolaylık ister, güçlük istemez” 3 Allah kimsenin gücünün üstünde bir şey teklif etmez. 4  

Yüce Nebi-i Zîşan Efendimiz de (asm), fiilen örneğini gösterirken, “Kolaylaştırın, zorlaştırmayın; müjdeleyin, nefret ettirmeyin” 5 sözleriyle takviye etmişlerdir.

* Tehdit ve cebir yolunu değil, iknâ metodunu kullanmak: Kur’ân, 750’yi aşkın âyetiyle, mütemadiyen “aklı, ilmi, araştırmayı, tahkiki, incelemeyi, tefekkürü” dikkatlere sunarak, bu İlâhî âyetlerle, “İnsanları Rabbinin yoluna hikmetle ve güzel öğütlerle çağır...”, 6 diye emretmektedir. Dikkat edilirse, “hikmet ve güzellikle öğüt”, bir tavsiye değil, bir “emir”dir. Zîra, medenilere galebe çalmak ikna iledir; söz anlamayan vahşîler gibi, icbar ile değildir. Biz muhabbet fedaileriyiz; husûmete (düşmanlığa) vaktimiz yoktur. 7

* Korku ve ümit dengesini muhafaza etmek: Cihadın irşad bölümünde; önemli prensiplerinden birisi, ümit ve korku dengesini muhafaza etmektir. Ne en basit ibâdet ve iyiliklerle âmiyâne bir ifâdeyle, “Cennet parselletmek”, ne de “ne yaparsa yapsın, kurtuluşun mümkün olmadığı korkusunu” yaymak... Kur’ân ve hadîslerde bu kelime ve harflere kadar bu özellik ve denge mutlaka işleniyor.

Ana hatlarını vermeye çalıştığımız tebliğ ve irşâd metodlarından daha pek çok madde çıkarılabilir. 

Liste ne kadar çoğaltılırsa çoğaltılsın hepsi de, “güzelliğe, hikmete, yumuşaklığa, nezakete, diyaloğa, ispata, yalnız tebliğe, izâha, tedriciliğe samimiyete, ihlâsa” çıkmaktadır. Hattâ, “sözlü” tebliğden ziyade, hal dili ve yaşayarak yapılan tebliğ esastır. 

Binâenaleyh, “Eğer biz, İslâm ahlâkının güzelliklerini fiillerimizle göstersek, sâir dinlerin tâbileri de elbette cemaatlerle İslâmiyete girecekler; belki bazı kıt’a ve devletler de Müslüman olacaktır” 8 denmektedir.  

Dipnotlar: 

1- Tâhâ Suresi, 42-43.

2- İsra Sûresi, 53.

3- Bakara Sûresi, 185.

4- Bakara Sûresi, 286.

5-Buhârî, İlim: 12, Müslim, Eşribe: 70.

6- Nahl Sûresi, 125.

7- Tarihçe-i Hayâtı, Yeni Asya Neşriyat, s. 52.

8- Tarihçe-i Hayatı, s. 80.