Ahiliğin ilkeler doğrultusunda; kâfirler, münafıklar, müneccimler, içki içenler, tellâllar, (yalan söyleyen reklâmcılar) pişekârlar, (sözünde durmayanlar) kasaplar, (zalim) cerrahlar, (gaddar) avcılar, karaborsacılar, kem gözlüler, ayıp arayanlar, cimriler, gıybet edenler, iftiracılar, yalancılar ahiliğe kabul edilmezler.

Anadolu’da söylenen bir söz vardır: “Evde unun olacağına, çarşıda iyi ünün olsun”, diye. Ün yani itibar, saygınlık, iyi söz ve davranışlar.

Alman sanayicisi Robert Bosch, “İnsanların güvenini kaybetmektense, para kaybetmeyi tercih ederim” demiştir. İnsanların itibarı söylediği sözde, yaptığı davranışta ve işte belli olur. Değerli ve güvenilir olmak insanın şeref ve haysiyetini yükseltir. İnsanı da toplum karşısına çıkaran, bu değerler değil midir?

Eskiden lonca adı verilen esnaf teşkilâtları vardı. Bu teşkilâtlar, fiyat istikrarı sağlar, hilesiz mal satımından, her türlü yolsuzluğa kadar bütün işleri yerine getirirdi. Yapılan ayakkabıların da sağlam ve zarif olması arzu edilen bir durumdu.

Bir gün, bir müşteri ayakkabısının çabuk yırtıldığını, sağlam dikilmediğini söyler ve ayakkabı yapan kunduracıyı şikâyet eder. Kunduracı, yaptığı bozuk ve kalitesiz ayakkabı yüzünden çağrılarak azarlanır. Müşterinin de parası iade edilir ve beğenilmeyen ayakkabılar dama atılırmış.            

Ne unun kaldı ne ünün,

Pabucunu dama attılar.

Zengindin, şimdi fakirsin

Altın iken bakıra döndün. 

denirdi.

Pabucu dama atılmak, Osmanlı devrinde herkesin meslek ahlâkı ilkeleriyle çalıştığı o dönemlerde bir zanaatkârın yaptığı işte ihmal veya hileye sapması nadir görülen hadiselerdendir. Çabucak bozulan, yırtılan veya çürüyen mallarda bir hile aranır, bulunursa kethüdaya şikâyetle ilgilisinin cezalandırılması istenirmiş.

Takdir edilir ki ayakkabı imalatı bu tür şikâyetlere açık bir meslektir. Kısa sürede eskiyen ayakkabının kullanım hatası mı, yoksa üretim hatası mı olduğu sık sık tartışma ve şikâyet konusu edilmeye başladığı devirlerde, çürük çarık yapılan, çabuk sökülen yahut delinen ayakkabılar dolayısıyla kethüda sık sık çarıkçılar yiğitbaşısını çağırıp tahkikat yaptırırmış. Eğer bir imalat hilesi söz konusu ise ilgili usta çağrılır, esnafın ileri gelenleri, yiğitbaşı ve diğer meslek temsilcileri huzurunda kethüda tarafından tekdir edilir, aldığı ücretin müşteriye iadesi sağlanır, dâvâ konusu olan ayakkabı da kullanılmamak için dama atılırmış.

Ahiliğin felsefesinde önemli bir yer tutan “Pabucu dama atma” olayı herkesin mesleğini en iyi şekilde yapmaya zorlar. Böylelikle piyasa hilekârlardan temizlenmiş olur. İpliği pazara çıkan ister esnaf olsun isterse bir başka meslekten olsun itibar kaybeder. Toplumda saygı görmez. 

Darısı bugünün insanlarının başına!