Günün tarihi itibariyle, bugün iki mühim hadisenin yıldönümü. Birincisi: Laiklik ilkesi/prensibi 6 Şubat 1937’de Anayasaya girdi. İkincisi: Kahramanmaraş merkezli olmak üzere, 6 Şubat 2023 tarihinde (9 saat arayla) iki büyük deprem meydana geldi.
Önce, daha aktüel ve acısı henüz çok taze olan deprem ile ilgili özet bilgileri aktaralım; ardından, laiklik ile ilgili kısa bazı bilgileri takdim edelim.
*
Seçim atmosferinde gelen zelzele
Türkiye, yakın tarihin en yıkıcı depremine genel seçim kampanyasının bütün şiddetiyle devam ettiği günlerde yakalandı. Genel seçimlerin tarihi 14 Mayıs. Siyasî partilerin propagandası ve meydan mitingleri bütün hızıyla devam ediyordu ki, mecburiyetle “seçim kampanyasına deprem arası” verilmiş oldu.
İlk önce 6 Şubat gecesi (saat 4:17’de) Kahramanmaraş-Pazarcık merkezli 7.7 büyüklüğünde bir deprem meydana geldi. Depremin artçı sarsıntıları devam ederken, yaklaşık 9 saat sonra (saat 13:24’de) yine aynı ilimizin Elbistan ilçesinde bu kez 7.6 büyüklüğünde ikinci bir sarsıntı daha vukua geldi. Bilinen tarihte hiç bu derece şiddetli zelzele kaydına rastlanılmış değil.
Peşpeşe yaşanan bu felâketlerin ardından, Hatay’ın Defne ve Samandağ ilçelerinde ayrıca yıkıcı mahiyette iki deprem daha yaşandı. Dolayısıyla, 6 Şubat gecesi Türkiye-Suriye arasındaki fay hattı üzerinde başlayan büyük kırılmaların sayısı 4’ten fazladır.
*
Depremin maddî-manevî faturası çok ağır oldu. Türkiye seferberlik hali yaşandı. Dünyanın her tarafından yardım ve kurtarma ekipleri geldi.
Resmî kayıtlara göre, depremlerde 53 bin 537 canımızı kaybettik. Yaralı vatandaşımızın sayısı 107 binden fazla oldu. Toplam yıkılan ve yıkılacak gibi duran hasarlı binaların sayısı ise, 227 binin üzerinde olduğu ilgili Bakanlık tarafından tesbit edildi.
*
Aynı deprem bölgesinde, tarih boyunca küçüklü-büyüklü depremler hep olagelmiştir. Mazideki en şiddetli zelzele ise, kayıklara göre 7.4 büyüklüğünde olup bundan beş asır evvel (1513), yani İran hükümdarı Şah İsmail ile Osmanlı padişahı Sultan Selim zamanında vukua geldi.
Depremin vakt-i saatini önceden bilmenin imkânı yok. Ama, alınacak ciddi ve köklü tedbirler mutlaka vardır. Tedbirlere ciddiyetle riayet etmeli. Japonya ve Hollanda gibi ülkeler, bu konuda iyi birer örnektir.
Laikliğin Anayasaya konulması
6 Şubat 1937’de tek partili Millet Meclisi’nde kabul edilen 3115 sayılı kànunla, “Laiklik prensibi” Anayasaya konulmuş oldu.
1924 Anayasasının 2. maddesinde “Türkiye Devletinin resmî dili Türkçedir; makarrı Ankara’dır” şeklinde yer alan ifade, 6 Şubat 1937 tarihi itibariyle şu hale çevrildi: “Türkiye Devleti cumhuriyetçi, milliyetçi, halkçı, devletçi, laik ve inkılâpçıdır. Resmî dili Türkçedir. Makarrı Ankara şehridir.”
Bu 2. maddenin metninde yer alan 6 ilke-prensip, esasında CHP’nin amblemindeki “Altı ok”u temsil ediyor. Zira, söz konusu bu maddeler henüz Anayasada yer almadan önce CHP’nin parti tüzüğüne dahil edilmiş umdeler/ilkeler olarak duruyordu. Aynı ilkeler, İsmet Paşa ve 6 arkadaşının teklifiyle, Anayasanın “Değiştirilmesi teklif dahi edilemeyen” 2. Maddesi haline getirilmiş oldu.