Sultan II. Abdülhamid’in emir ve iradesi ile 1880’de kurulan “Yıldız Hafiye Teşkilâtı”, 31 Temmuz 1908’de fiilen kapatılarak, bu yapının jurnalleme faaliyetlerine son verildi.
Bakanlar Heyeti (Meclis-i Vükelâ), bu teşkilâtın kapatılması için iki gün evvel karar almıştı. Kararın neşir ve ilânından sonra da, fiilî kapatılma hadisesi gerçekleştirilmiş oldu.
İttihat ve Terakki Cemiyetinin isteği ve baskısı sonucu alınan karar ve yapılan işlemler, bir takım tedirginliklere de yol açtı. Sebebi, başlagıcından itibaren Hafiye Teşkilâtı ile temas kuran, bağlantılı çalışan veya casuslar listesinde ismi bulunan bazı mühim şahsiyetlerin deşifre edilmesi ihtimali.
Ne var ki, özellikle modern çağda hemen hiçbir devlet veya hükümet, ajansız-istihbaratsız çalışamaz durumda. Ya da kendini istihbarat teşkilâtına mecbur görüyor.
Bu sebeple, Hafiye Teşkilâtını kapatan İttihatçılar, bilâhare, benzer mahiyetteki “Teşkilât-ı Mahsûsa”yı Kasım 1913’te kurma cihetine gider. Enver Paşa’ya bağlı olarak kurulduğu ve daha çok hariç ülkelerdeki gelişmeleri takip ettiği söylenen bu teşkilâtın başına ise, Eşref Sencer Kuşçubaşı getirilir.
Bu hatırlatmalardan sonra, tekrar sadede, yani Hafiye Teşkilâtı meselesine dönelim.
* * *
Daha çok jurnalcilik ile şöhret olan Hafiye Teşkilâtının merkezi Yıldız Sarayı idi. Doğrudan Sultan Abdülhamid’e bağlı olarak çalışır durumdaydı. Teşkilâtın, ayrıca İstanbul’un muhtelif noktalarında şubeleri bulunmaktaydı. İstanbul’daki şube sayısının 21-23 civarında olduğuna dair kayıtlar var.
İstanbul genelinde çalışan casusların sayısı yaklaşık 990 civarındaydı. Bunlar, Zaptiye Nazırlığı kanalıyla Yıldız Sarayı merkezine devamlı sûrette jurnaller göndermekteydiler.
Otuz yıla yakın iş gören Hafiye Teşkilatı’nın İstanbul dışındaki birçok şehirde, vilayette de şubeleri vardı. Bunların bir kısmını şu şekilde sıralamak mümkün: Kosova, Selanik, Yanya, Bosna, Suriye, Bitlis, Van, Yakova, Köstendil.
* * *
Hafiye Teşkilâtında çalışanlar, hükümete ve özellikle Sultan Abdülhamid’e yönelik cunta faaliyeti, darbeciliğe dair niyet ve girişimleri başta olmak üzere, merkezî idare aleyhinde yapılacak, hatta yorumlanabilecek her türlü fikrî ve siyasî faaliyetleri tesbit edip teşkilât merkezine jurnalliyordu.
Bu türden jurnalleme belgelerinden oluşan arşivlerin yüzler sandık miktarında olduğuna dair bazı kayıtlar. Bilgilerin net ve sıhhatli olmamasının bir sebebi, Hareket Ordusu Başkumandanı Mahmut Şevket Paşanın talimatı ile o belgelerin çoğunun imha edilmesidir. İmhanın sebebi ise, sonradan İttihat ve Terakki Cemiyetine dahil olan bazı şöhretli şahsiyetlerin, vaktiyle Hafiye Teşkilatı ile de irtibatlı olduğuna dair belgelerin buluması ihtimali idi.
* * *
Hafiye Teşkilatı kapatıldıktan ve deşifre edilen bazı belgelerin basında yer almasından sonra, akıllara ziyan bazı hadiselerin yaşandığına dair hikâyeler de ortaya çıktı. Bunlardan bir tanesi kısaca şöyledir:
Hafiye Teşkilânın mensupları, gizlice yerleştikleri noktalardan, ayrıca dürbün kullanarak etrafı kolaçan ederlermiş. Tesbit ettikleri şüpheli durumları da, güvenlik birimlerine intikal ettirirlermiş.
Dürbünlü casuslardan biri, etrafı kolaçan ederken, bir gün bir evin penceresinden Yıldız Sarayına doğru çevrilmiş bir top namlusunu görür. Hemencecik ve âcil koduyla durumu emniyete haber verir. “Olay yeri”ne intikal eden emniyet mensupları, bütün aramalara rağmen top-tüfek adına bir şey bulamaz. Bina ve özellikle hane halkını sıkıştırır, ifadelerini alır, vesaire...
Sonunda, kesin ve net olarak anlaşılır ki, sözü edilen evin penceresinden uzatılan şey, meğerse “soba borusu” imiş. Temizlenen borular, tekrar yerine takıldığı için, işin aslının tesbit edilmesi biraz uzun sürmüş.
***
@salihoglulatif:
Şahsî hesaplar, yahut hissî zaaflar, kudsî bir dâvânın, ulvî bir hassâsiyetin yerine-önüne geçmemeli.