Bu Bediüzzaman’ın ‘Rüyada Bir Hitabe’de “Dehrin hadisatının verdiği yeisle, şiddetle muztarip idim. Şu kesif zulmet içinde bir nur arıyordum. Mânen rüya olan yakazada bulamadım. Hakikaten yakaza olan rüya-yı sâdıkada bir ziya gördüm...”(Sünuhat) şeklinde ifade ettiği bir arayıştır.

“Nâzenin hürriyet, âdâb-ı şeriatla müteeddibe ve mütezeyyine olmak lâzımdır. Yoksa, sefahet ve rezaletteki hürriyet, hürriyet değildir.” Nâzenin hürriyet büyüleyicidir:

“Ne efsunkâr imişsin âh ey didâr-ı hürriyet/ Esir-i aşkın olduk gerçi kurtulduk esaretten.” (Ne büyüleyici imişsin, ah ey hürriyetin güzel yüzü; gerçi kurtulduk esaretten ama, aşkının esiri olduk.)

***

N. Kemâl cemiyete söylemek istediklerini hürriyetin lisanı ile haykırır:

“Hürriyet, cemâate sadâsını lâyıkıyla ismâ’ edecek (işittirecek) kadar takarrüb edince (yakınlaşınca), yüksekçe bir kayanın üstüne çıktıktan ve etrafında olanları bir nigâh-ı gazab (öfkeli bakış) u (ve) tahkîr ile ezdikten sonra bir sayha-i zühre-şikâf (kulak sağır eden bağırma) eyledi. (....)

Mevcûdların ekseri yanlarında yıldırım patlamış mürgân-ı dehşetzede (dehşete düşmüş kuşlar) gibi yere kapandılar, çırpınmaya başladılar. Hürriyet cemâatin bu hevl-i nâmerdânesini (namerdçesine korkusunu) görünce — buluttan henüz kurtulmuş berk-i çenende (çakan şimşek) gibi—bir mücessem (büyük) heyecan-ı âteşin kesilerek dedi:

“Ey hâbîdegân-ı gaflet (gaflet uykusuna dalan)!

Ey me’lûfân-ı sefalet (sefalete alışkın olan)!

Ey takayyüd-perestân-ı esaret (esaretin zincirlerine tapanlar)!

Ey tezellül-perverân-ı cebânet (korkaklığın alçaklığını benimseyenler)!

Ey mürtekibân-ı her mezellet (Rüşvet yiyen alçaklar)!

Gözlerinizi sabah-ı mahşerde mi açacaksınız?

Gerdeninizdeki (boynunuzdaki) kayd-ı esareti (esaret bağını) mâlik-i cahîme (cehennem görevlisi meleke) teslim etmek için mi saklarsınız? (....) Heyhat!

Ey hâbîdegân-ı gaflet (gaflet uykusuna dalan)!

Sâni’-i kudret âsâr-ı rahmetini temâşâ için nazar vermiş. Siz o maşrık-ı hakikati setr ediyorsunuz da, hayalinizle veya kulağınızla görmeye çalışıyorsunuz. Gözünüz açık iken nâim oluyorsunuz (uyuyorsunuz), kapandıkça adeta meyyit (ölü) haline geliyorsunuz. (....)

Uyuyunuz, uyuyunuz!

Gaflet-i hayatı (hayattaki uyku) hâb-ı memâta (ölüm uykusuna) tebdîl (dönüşmesi) için bundan kolay tarîk (yol) yoktur...

“Ey me’lûfân-ı sefalet (Sefalete alışan)!

Aziz-i Zülcelâl cümleyi dünyevî ve uhrevî-her türlü saadete mazhar olmak istidâdıyla (kabiliyetiyle) halk etmiş. Siz karnınızı doyurmak için, evlâdınızı aç bırakmaya tevekkül nâmı veriyorsunuz.

Kâsibler (kazananlar) hubb-ı İlâhîye (Allah’ın sevgisine) mazhar iken, kut-ı lâyemut (ölmeyecek kadar gıdalanma) ile geçinmeyi kanaat zannediyorsunuz.

İnsan için her şeyin sa’y (çalışma) ile hâsıl olduğu muhkemât (aklın kabul ettiği hükümlerle) ile mübeyyen (belirgin) iken, sa’yden el çekmeyi makasıd-ı diniyye ve dünyeviyyenize (din ve dünya maksatlarınıza) medâr-ı münferid (tek sebep) bilirsiniz.

Sürününüz, sürününüz! Çok sürmez ki; siz de, süründüğünüz yerler gibi hâk (toprak) olursunuz!”

***

Bizim için de, kıyamet kopmadan önce ‘meşhur Kemâl’in “Rüyâ”sıyla uyan’ma vakti gelmedi mi?