7 Ocak 1946’da kurulan Demokrat Parti’nin millet iradesiyle iktidara geldiği 14 Mayıs 1950 tarihi demokrasimiz için önemli bir tarihtir. Çünkü, Türkiye için “demokrasi bayramı” olmuştur.
Merhum Adnan Menderes’in DP’nin ilk kongresindeki sözleri bu misyonun amacını göstermesi açısından önemlidir. “Devlet partisi, devlet kılıcını kuşanmış, hükümet arabasına binmiş, cansız ve idealsiz bir kadrodan ibaret kalmıştır. Memleketin yürüttüğü demokrasi yolunda hürriyeti sevenlerin hizmeti büyük olmuştur. Demokrasi davasında partimizin yolu açık ve milletimizin bahtı aydınlık olsun…”
Demokrasilerde Meclis; istişare, müzakere ve meşveret için önemlidir. 2018 yılında yürürlüğe giren Partili Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi ile Meclis’in hem bu özelliği, hem de gücü azaldı. Çünkü sistem tek kişinin merkezde olduğu istişareye kapalı bir idare tarzı ortaya çıkardı.
1950’de tek parti dönemi Demokrat Parti’nin seçimi kazanması ile biterken, 24 Haziran 2018’de “tek adam rejimi” getirildi. Meclis’in denetim yetkisi büyük oranda yok edildi, güvenoyu, gensoru kaldırıldı, bütçeyi veto hakkı dahi olmadı. Milletvekili sayısı 550’den 600’e çıkarıldı, ama cumhurbaşkanının tek başına aldığı karar ve kararnameler 600 vekilin çıkardığı kanunlardan daha fazla oldu.
***
YETER SÖZ MİLLETİNDİR!
DP, hem 1948 hem de 1949 seçimlerine “seçime güven duymadığı” için katılmadı. 16 Şubat 1950’de gizli oy, açık tasnif ve yargı denetimini kabul eden, Yargıtay ve Danıştay üyelerinden oluşan bir Yüksek Seçim Kurulu’nu öngören seçim kanununu kabul edilmesinden sonra, 14 Mayıs 1950’de yapılan genel seçimlere katılarak 487 milletvekilliğinin 416’sını kazandı. DP’nin seçimlerde kullandığı propaganda afişi manidardı, “Yeter! Söz milletindir.”
DP, 2 Mayıs 1954 genel seçimlerinde DP yüzde 55.2 oyla 503, CHP, 39.6 ile 31 milletvekili alırken Cumhuriyetçi Millet Partisi de 5 milletvekili çıkardı.
1957 seçimlerinde DP yüzde 58.4 oyla 425, CHP, yüzde 35.1 oyla 178, Cumhuriyetçi Millet Partisi ve Hürriyet Partisi de 4’er milletvekili kazandı.
***
DP’NİN İLK İCRAATI EZANIN ASLINA ÇEVRİLMESİ OLDU
22 Mayıs 1950’de Adnan Menderes başkanlığında ilk DP hükümeti kuruldu. 2 Haziran 1950’de güvenoyu olan ilk Menderes hükümetinin 16 Haziran 1950’de verdiği önemli kararı, 18 Temmuz 1932’de Diyanet İşleri Başkanlığı’nın yayınlandığı bir tamim ve 2 Haziran 1941 tarihinde çıkarılan kanunla yasaklanan ezanın ve kametin Arapça okunması yasağını kaldırmak olmuştu.
Düzenleme ile ezanın orijinal (Arapça) okunmasını yasaklayan TCK’nin 526. maddesinin ikinci fıkrasının, 5665 sayılı kanunla kaldırıldı. Kanun aynı gün 16.6.1950 ve 1/9 numaralı yazı ile Cumhurbaşkanlığına iletildi. Cumhurbaşkanı Celal Bayar tarafından 16.6.1950 ve 4/533 sayılı yazıyla aynı gün onaylandı. Onaylanan Kanun 17.6.1950 tarihli ve 7535 sayılı Resmî Gazetede ilân edilerek Ramazan ayının ilk gününde yürürlüğe girdi.
DP’nin ülke için yaptığı büyük gelişmelerin yanında manevî hizmetlerinden birisi de radyoda dinî program yapılması yasağının kaldırılması ve okullara din dersi konulması olmuştu.
Zira, Menderes, “Bu millet Müslüman’dır ve Müslüman kalacaktır ve İslâmiyetin icâplarını elbette yaşayacaktır. Öncelikle kendine ve gelecek nesillere dinini telkin etmesi, onun esaslarını ve kaidelerini öğretmesi, ebediyen Müslüman kalmasının münakaşa götürmez şartıdır” demişti.
***
ARSLANKÖY VE SENİRKENT HADİSESİ DP’NİN FELSEFESİDİR
Enerji ve Tabiî Kaynaklar ve Devlet eski Bakanlarından Esat Kıratlıoğlu ile yaptığımız ve 13 Mayıs 2015 tarihinde yayınlan röportajında şunları anlatmıştı:
“DP’nin kurulmasının üzerinden 5 ay geçmişken seçimler yapıldı. DP, bu ilk seçimde 62 milletvekili çıkardı. O tarihte seçim sistemi demokratik değildi. Çünkü seçim kanununa göre oylar açık veriliyor, tasnif yani sayım gizli yapılıyordu!
O tarihte yaşanan iki olay Türk demokrasisi için de örnekti. Mersin’e bağlı Aslanköy ile Isparta’ya bağlı Senirkent köylerinde vatandaşlar. “Sandıkları gözümüzün önünde bizim olduğumuz mekânda sayacaksınız” diyerek oy sandıklarını jandarmaya teslim etmediler.
Bu kabul edilmeyince köylüler sandıkları vermediler. Bunun üzerine o dönem Isparta’da ağır ceza mahkemesi olmadığından Konya’ya ağır ceza mahkemesine sevk edildiler. Ne kadar köylü varsa, çoluk, çocuk, yaşlı, ihtiyar, kadın, kız yayan Konya Ağır Ceza Mahkemesi’ne götürüldüler ve yolda giderken de bunlara çok eziyet ettiler.
Kıratlıoğlu bu hadiseyi şöyle değerlendirmişti: “Arslanköy ve Senirkent hadisesi Demokrat Parti felsefesinin vatandaş tarafından nasıl bir iştiyakla nasıl bir arzuyla kabul edildiğinin çok açık bir göstergesidir…”
***
DARBE 20 SENE “DEMOKRASİ BAYRAMI” OLARAK KUTLANDI
Demokrat Parti’nin 10 yıllık iktidarı 1960’daki demokrasi tarihimize kara bir leke olarak geçen askerî darbe ile sona erdi.
“27 Mayıs” tarihi kanlı ihtilalden sonra 20 yılı aşkın bir süre “Hürriyet ve demokrasi bayramı olarak!” kara bir mizah örneği olarak kutlanmıştı. Darbe yapmanın, bir ülkenin başbakanının asmanın “demokrasi” darbe yapmanın “hürriyet getirmek” olarak isimlendirilmesi demokrasimiz için başka bir lekeydi.
Türkiye çok partili hayata geçmesinden sonra birçok parti kuruldu, birçok hükümetler gördü, ancak kendisinin maddî ve manevî ihtiyaçlarını karşılayan DP’yi ve demokrat misyonu asla unutmadı.
Demokratik hukuk devletinin bütün kural ve kurallarıyla işleyeceği, istişarenin tam manasıyla uygulanacağı, bir tek kişinin değil ortak aklın devrede olacağı bir sistemin tekrar tesis edilmesinin gerektiği artık net şekilde görülüyor.
“14 Mayıs Demokrasi Bayramı” kutlu olsun.