Libya’nın iç siyasi bölünmüşlüğüne, bir de bölgesel ve küresel aktörlerin müdahaleleri eklenince, ülkenin mevcut durumu daha da kaotik bir hâl alıyor. Bununla birlikte Libya’daki cihatçı grupların faaliyetleri de hatırlandığında, ülke topraklarındaki mücadelenin bir başka yönü de karşımıza çıkıyor. Bu örgütler İslam Devleti (İD–IŞİD-)’nden, El-Kaide bağlantılı olanlara ve Selefi çizgidekilere kadar sıralanıyor. Aynı zamanda cihatçı gruplardan bazıları yerli, bazıları da yabancı katılımcılardan oluşuyor.

Libya’daki istikrarsız ortamda kendisine hareket alanı bulan İslam Devleti (İD), halk tarafından Tandhim ad-Dawla (Devlet Teşkilatı) olarak adlandırılıyor. İD, Sirte ve orta Akdeniz kıyılarının bir bölümü kontrolünde tutuyordu. Ancak Mayıs 2019’da Misratalı milislerin, İD’ne karşı yürüttüğü operasyonlar sayesinde örgüt bu kontrolünü kaybetti. Birçoğu Libyalı olmayan üyelerden meydana gelen İD, başlangıçta Suriye’deki İD’nin El-Battar biriminin bir parçası olarak Libya’da faaliyet gösterdi. Örgütün bu coğrafyadaki son lideri Suudi kökenli olduğu ileri sürülen Abd Qadir Al-Najdi’dir. Najdi, ABD’nin 2015’te gerçekleştirdiği bir hava saldırısında hayatını kaybeden esli İD lideri bir Iraklı’nın yerine gelmişti.

İD, 2015’te Derna’da yerel cihatçıların, “Libya İslami Mücadele Grubu (Libyan Islamic Fighting Group - LIFG) üyeleri ve Halife Hafter kuvvetlerine katılmayı reddeden bazı kişilerin katılımıyla bir şemsiye örgüt kurdu. Bu örgütün adı Derna Mücahitleri Şura Konseyi diye adlandırıldı. İD 2015 yılı başlarında, eski rejimin kalelerinden ve Muammer Kaddafi’nin memleketi Sirte’de varlık göstermeye başladı.

Mayıs 2016’ya kadar İD’nin kalesi haline gelen Sirte, bu tarihten itibaren Misratalı milislerin öncülüğünde kurulan Bunyan Al-Marsous (BAM) Koalisyonu’nun mücadelesiyle karşılaştı. Sonuçta 2016 yılı Aralık ayı başlarında, İD hedeflerine yönelik 400’den fazla ABD hava saldırısı eşliğinde BAM operasyonu zaferini ilan etmişti. Daha sonra Pentagon’dan yapılan açıklamada “BAM operasyonundan önce Libya’da 6 bin İD savaşçısı olduğu tahmin edildiği” bildirilmişti. Bölge uzmanlarının tahminlerine göre, Libya’nın güney batı ve orta bölgelerine dağılmış olan İD’nin 600 savaşçıya sahip olduğu bildiriliyor.

Libya’nın diğer önemli cihatçı örgütü de “Libya İslami Mücadele Grubu (Libyan Islamic Fighting Group - LIFG)” adıyla biliniyor. LIFG, 1980’lerde Libya’nın cihatçı ağı şeklinde ortaya çıkmış ve Afganistan’da Sovyetler’e karşı savaşan neslin devamı niteliğinde. Sovyetler’in Afganistan’dan çekilmesinden sonra, Libya’ya geri gelen Afganistan gazileri tarafından kurulan LIFG, Kaddafi’ye karşı en büyük muhalefet gruplarından birini oluşturuyordu. LIFG’nin lideri Abdelhakim Belhadj, ülkenin demokrasiye geçiş sürecini, siyasi partilerin kurulmasını, seçimlere katılmak gibi talepleri desteklemiştir. LIFG’den Khaled Şerif’te hükümette Savunma Bakan Yardımcılığı görevinde bulunmuştur.

Cihatçılar arasında da nesil çatışmasını görmek mümkündür. Birinci nesil Kaddafi karşıtlığıyla biliniyor. Buna ek olarak 2011’den sonra Suriye’de silahlı mücadeleye katılan üçüncü nesil cihatçılar da mevcuttur. Ancak birinci nesil demokratik değerlere daha yakın dururken, ikinci ve üçüncü nesil cihatçılar demokrasiyi reddeden daha radikal ideolojilere eğilim göstermektedirler. İşte tam da burada, Libya’da İD’ne katılan cihatçılar belirtilen ikinci ve üçüncü nesilden geliyorlar. Ancak bu örgütlerin faaliyetleri Libya’ya fayda değil, zarar veriyorlar. Ülkedeki istikrarsız ortam devam ettikçe, bu çeşit grupların hareket alanı bulması olasıdır.