HATTA
HATTA bağlama edatı, sıralanan unsurların son kertesinde kullanılır.
*“Tedbir alınmazsa bu hastalık ölüme, HATTA kısmi felce neden olabilir.”
“Tedbir alınmazsa bu hastalık kısmî felce, HATTA ölüme neden olabilir.”
“Bile, hatta” edatları pekiştirme maksatlı ikisi bir arada da kullanılabilir. Tabii doğru olmak kaydıyla.
*“Yiyecek bir lokma ekmeğimiz HATTA yemeğimiz BİLE yok.”
“Yiyecek yemeğimiz HATTA bir lokma ekmeğimiz BİLE yok.”
Bu kez misal dışarıdan, TDK yayını bir bilimsel(!) eserden:
*"Bir aylık zaman dilimini (av) işi için harcadılar; bu iş bir harf DAHİ BİLE sapmadı" TDK Hüsrev ile Şîrîn (Günümüz Türkçesine Aktarma) Hazırlayan: Funda Şan, Ankara,2024
Ne diyelim? Bilime hürmetimiz var!
VEYA / YA DA
Eş mânâlı bu iki kelime için lügatlerin verdikleri bilgiler şöyle:
“Cümlede bildirilen husûsun, sayılan birden fazla şey için, aynı zamanda söz konusu olduğu durumlarda, bunların arasına getirilirler.”
“Ayrı olmakla birlikte aynı değerde tutulan iki şeyi anlatan kelimelerden ikincisinin önüne getirilen sözlerdir.”
“Seçeneği, çeşitliliği veya tercihi belirten kelimelerdir.”
Demek ki bu bağlama edatları, neleri bağlamak için kullanılıyorlarmış? Farklı olan fakat biri diğerinin yerini de tutan iki şeyi bağlamak için.
Ali Aydın veya Hasan Gülmez gelsin.
İki farklı şahıstan bahsediyoruz ama biri diğerinin yerine geçebilir. Hangisi olursa olsun, fark etmez. Peki, “Ali Aydın veya Ali Aydın gelsin.” denir mi? Tabii ki hayır.
Tetkikte, karşımıza çıkan bir ifade:
*“Bir kuşak VEYA bir nesil farkı…”
Kuşak farkı ile nesil farkı, farklı şeyler mi? Hayır. İkisi de Ali Aydın yâni.
* “Birleşmiş Milletler Genel Kurulu’nda alınan şu ’kararlar’ın, şu ‘devletler’ nezdinde bir bağlayıcılığı, herhangi bir ‘müeyyide’ YA DA şu ‘yaptırım gücü’ yok.”
* “Herhalde, ‘temel’ Problemimiz YA DA şu ‘en büyük’ sorunsalımız.”
* “Kendisine yapılan herhangi bir zulme YA DA şu haksızlığa karşı her kim de sabreder ve affeder ise…”
* “Hangisinin “daha önemli” YA DA “daha öncelikli” olduğu konusuna, artık siz karar verirsiniz.”
* “Hocam, o zaman, biz neden şu okullarda imtihan YA DA sınav yapıyoruz!? Kaldıralım bütün şu sınavları…”
* “Sıkıntı VEYA ruh darlığından veya titizlikten veya nefis ve şeytanın desiselerine kapılmaktan veya şuursuzluktan…”
* “Hocam, bu kanıya YA DA kanaate nasıl ulaştınız?”
* “…her zaman ve her yerde, hem de şu bütün insanlara karşı, şu bütün durumlarda şu ‘müsâmaha’ YA DA ‘hoşgörü’nün mümkün olamayacağı, ‘kullanılamayacağı’ hükmü olsa gerektir…”
Şimdi ise bu sehvin katmerli bir misâli. İkisi bir arada:
*“Bir program YA DA bir yazılım; sizce, o programı VEYA o yazılımı ‘tasarlayan olmaksızın’ şu ‘varlık sahasına’ çıkabilir mi?”
Sıra, şapka sehviyle ilgili hitâmda:
"Cumhuriyet Bayramı’nın RESMÎ GEÇİT törenine başörtüsü ile katılmak istedi.”
Resm: Tören, merâsim
Resmî: Devletle ilgili veya devlet adına olan
Resm-i geçit: Geçit resmi, geçit töreni, geçit merâsimi
RESMÎ geçit: Böyle bir kullanım yoktur.
Demokratik yönetimlerde tören yapmak, devletin inhisârında olmadığından RESM-İ GEÇİTler yapılır; hem de mebzul miktarda. Devlet de hasbel kader böyle bir eylem tanzim etse ona da resm-i geçit denir.
Bu sehivde, bir intâk-ı Hak da mı olmuş bilmem. Demokrasilerde merasimlerin RESMÎ olma mecburiyeti yoktur.
Ucûbe tek adam rejiminin neticesi olarak sivil toplum kuruluşları hükmen mevtâ vaziyetinde olduğu için RESM-İ GEÇİT yapma imkânı bulamadıklarından, bütün “geçit”ler resmî olmak mecburiyeti hâsiyetiyle RESM-İ GEÇİTler rafa kaldırılmış, sadece RESMÎ GEÇİTlere “geçme” hakkı verilmiştir.
Daha önce de söylemiştik:
İntâk-ı Hak da olsa, şapkadan geçin, şapka deyip geçmeyin!