Ve keza, bu âlemin Mâliki, kendi kudretine pek kolay ve pek ehven ve ibâdına fevkalâde mühim ve pek şedidü’l-ihtiyaç olan haşrin tekrar be tekrar vaadinde bulunmuştur.
Malûmdur ki hulfü’l-vaad, kudretin izzetine, rububiyetin merhametine zıttır. Zira, vaadin hilâfını yapmak, cehlin veya aczin alâmetidir. Bu ise Kadîr-i Mutlak, Hakîm-i Mutlak olan Zata muhaldir.
Maahâzâ, insanların haşri, nebatatın haşri gibidir. Bunu gören, onu nasıl inkâr eder? Haşrin icadına olan vaadi ise bütün enbiyanın tevatürüyle ve büyük insanların icmaıyla sabit olduğu gibi, Kur’ân-ı Kerîm’in lisanıyla da sabittir.
Ezcümle: “Allah Teâlâ ki, Ondan başka ibadete lâyık hiçbir ilâh yoktur. And olsun ki, geleceğinden şüphe olmayan kıyamet gününde O sizi kabirlerinizden toplayıp diriltecektir. Allah’tan daha doğru sözlü kim vardır?” (Nisâ Suresi: 87.) olan ayet-i kerîme, büyük bir şiddet ve kuvvetle haşrin icadına söz veriyor. Fakat bazı insan pek nankördür ki, bütün mevcudat, sıdkına ve hak olduğuna delâlet ettiği o Mâlikü’l-Mülk’ün sözlerini tasdik etmez, kendi hezeyanına ve ahmaklığına itimad eder.
• Ve keza, bu âlemde, pek ihtişamlı bir rububiyet âsârı ile şaşaalı bir saltanatın şuaları görünmektedir. Evet, görüyoruz ki, koca arz, sekenesiyle beraber, ehlî, zelil, mutî bir hayvan gibi, o rububiyetin emri altında beslenir. Güzde ölmesi, baharda dirilmesi ve bir Mevlevî gibi raks ve hareketi ve sair bütün işleri o emre tâbi olduğu gibi, şemsin de seyyaratıyla tanzim ve teshiri ve sair vaziyetleri o emre bağlıdır. Halbuki azametli şu rububiyet-i sermediye ve bu saltanat-ı ebediye şöyle zayıf, zâil, muvakkat temeller ve esaslar üzerine bina edilemez ve bu mütebeddil, belâlı, kederli, fânî dünya üzerine kaim olamaz. Ancak bu dünya, o azametli rububiyetin pek azîm ve geniş dairesi içinde, insanları tecrübe ve imtihan, kudretin mu’cizelerini teşhir ve ilân için kurulmuş muvakkat bir menzildir ki, tahrip edilip pek muazzam, geniş, ebedî ve bâkî bir âleme cüz olmak için tebdil edilecektir. Binaenaleyh, bu tebeddülât ma’razı olan âlemin Sâni’i için, diğer tagayyürsüz, sabit bir âlemin vücudu zarurîdir.
Maahâzâ, zâhirden hakikate geçen ervah-ı neyyire ashabı ve kulûb-u münevvere aktabı ve ukùl-ü nuraniye erbabı ve kurb-u huzur-u İlâhîde dâhil olanlar, o Zat-ı Zülcelâl’in, mutîler için bir
dâr-ı mükâfat ve asiler için bir dâr-ı mücazat ihzar ettiğini ve pek metin vaadler ile şedid tehditleri olduğunu kat’î ihbar ediyorlar. Malûmdur ki, vaadleri îfâ etmemek bir züldür. Hâlık-ı Âlem zül ve zilletlerden münezzehtir. Ve aynı zamanda, o hakikati ihbar eden ehl-i hakikat ve enbiya ve evliya ve asfiya cemaatlerine kâinat bütün âyâtıyla, kelimatıyla zâhir olarak ihbarlarını teyid ve takviye ediyor.
Ey insan! Bu haberden daha doğru bir haber ve bu sözden daha doğru bir söz var mıdır?
Mesnevî-i Nuriye, s. 59