Müşriklerin İtirazı 

İslam’dan önce Mekke’de insanlar katı yürekli, bencil, hodgâm ve cimri idi. Putperestlik onları ahlakın güzelinden uzaklaştırmıştı. Diğerkâm değillerdi. Herkes kendisi için yaşardı. Zengin zenginliğinde boğulur, fakir fakirliğini kıt kanaat kendisi yaşardı. Zengin fakire el uzatmazdı.

Kur’ân zenginleri fakirlere yardım etmeye çağırdığında, buna itiraz ettiler. “Allah dilerse bunları doyurur. Biz Allah gibi zengin miyiz? Bizim imkânlarımız kısıtlı” dediler. Bu bencillik Yasin suresinde şöyle geçiyor: “Onlara, “Allah’ın size verdiği rızıktan başkaları için de harcayın” dendiğinde, inkârcılar müminlere: “Dilese Allah’ın doyuracağı kimseleri biz mi besleyeceğiz? Siz yanlış şeyleri savunuyorsunuz.”1 Derlerdi.”

Din, insanların yardımlaşmasını, zenginlerin fakirlere yardım etmesini emrediyordu. Bu ise zengin müşriklerin işine gelmiyordu.

Cömertlik İmandandır

Leyl Suresi, Mekke döneminde inen dokuzuncu suredir. Surenin ana konusu cömertlik ve cimriliktir. Cömertliğin imandan beslendiği, cimriliğin imansızlıktan güç aldığı işlenir.   

Cömertlik imandandır. Çünkü Allah cömerttir. İnsanları cömertliğe çağırıyor. Fakire cömertçe yardım eden, parasını ve kazancını cömertçe hayırda harcayan insanın parasını Allah dilerse yerine koyar. Zaten veren Allah’tır. Kul verdikçe Allah bereketini artırır. Kulun cömertçe vermesi, Allah’ın kendisine cömertçe verdiğine inandığını gösterir. Dolayısıyla cömertlik, insanın Allah’a teslimiyetinin ve imanın gücündendir.  

Bahsettiğiniz ayetler mü’minin bu güzel vasfından bahsediyor: “Kim cömert olur ve Allah’tan korkarsa… Güzel olanı da tasdik ederse… Biz ona kolay olanı kolaylaştırırız.”2 

Kolaylık Yolu

Ayetlerin gelişinden anlaşılan, güzel olan imandır, ahlâktır, ihlâstır, cömertliktir, diğerkâm olmaktır, bencil olmaktan sakınmaktır, fakire yardım etmektir. Netice itibariyle Allah’ın emrettiği her şey güzeldir. 

Mü’min Allah’ın emrettiği her şeyi, kendi menfaatine aykırı olsa da, kendi rahatını bozsa da yalanlamaz, itiraz etmez, tasdik eder. 

Ayette geçen cömertlik, kulun aleyhine bir emir gibi gözükür. Çünkü neticede kendi cebinden çıkacak, kendi kazancından başkası lehine ayrılacaktır. Allah korkusu da kulun rahatını bozacaktır. Ama güzellik budur. Bu güzelliği mü’min tasdik eder, kabul eder. Cebinden para çıkması mü’mini rahatsız etmez. Bilakis mü’min bundan haz duyar. Çünkü bu Allah’ı razı eden bir davranıştır. 

Çünkü bu, verenin Allah olduğuna, boşalan yeri Allah’ın bereketle dolduracağına, Allah’ın emrinin hak olduğuna, Allah’ın rızasını kazanmanın hayatın en mühim işi olduğuna imanın bir belgesidir.

Sonraki ayette bu yolun “kolaylık yolu” ile ifade edilmesi de ilginçtir. Vurgulanmak istenir ki: Rahmetin kolay yolu paylaşmak, yardımlaşmak, komşun aç ise doyurmak olduğu gibi, çok kazanmanın kolay yolu da budur. Çünkü bu yolda bereket vardır. Bediüzzaman’ın ifade ettiği gibi: “Eğer malı çok seversen, hırs ile değil, belki kanaat ile malı talep et, ta çok gelsin.”3

Aksi takdirde, çok kazanmanın kolay yolu mal biriktirmek değildir. Nitekim Kur’ân, mal biriktirenleri de şiddetle uyarıyor.4 

Dipnotlar:

1- Yasin Suresi: 47., 2- Leyl Suresi: 5-7., 3 - Mektubat, s. 320., 4- Hümeze Suresi: 2.