İsmi mahfuz okuyucumuz: “Çoğu zaman hemen eleştiri yapılıyor, af ikinci plâna atılıveriyor. Bu da gerçek muhabbetin tesisini önlüyor. Bu durumdan kurtulmanın yolları var mıdır? Müminlerin hata ve kusurları, hatta kötülükleri karşısında nasıl davranmalıyız?”
Gandhi’nin Duası
Hindistan’ın barış savaşçılarından Mahatma Gandhi’nin bir duası vardır: “Allah’ım! Kendimi sever gibi başkalarını sevmeyi; başkalarını yargılar gibi kendimi yargılamayı öğret bana!”
Bedîüzzaman diyor ki: “İnsan, garaz damarıyla, sinek kanadı kadar bir seyyie ile dağ gibi hasenatı örter, unutur, mü’min kardeşine adavet eder.”1
Bedîüzzaman adavete de şöyle yön çiziyor: “Adavet etmek istersen, kalbindeki adavete adavet et, onun ref’ine çalış. Hem en ziyade sana zarar veren nefs-i emmârene ve hevâ-i nefsine adavet et, ıslahına çalış. O muzır nefsin hatırı için mü’minlere adavet etme. Eğer düşmanlık etmek istersen, kâfirler, zındıklar çoktur; onlara adavet et. Evet, nasıl ki muhabbet sıfatı muhabbete lâyıktır. Öyle de, adavet hasleti, her şeyden evvel kendisi adavete lâyıktır.”2
Eleştiri Silahı
Kardeşler arasında yaşatmakla yükümlü olduğumuz uhuvvet, “eleştiri silahının” o mahrem alana girmesini istemez. Ama bu, imtihan konumuzdur bizim! Şüphesiz nefsin kendisini yargılayıp, başkasını serbest bırakması kolay bir reçete değildir. Zordur ve pahalıdır! Bahası Allah’ın rızasıdır, rahmetidir, tevfikidir, yardımıdır… Sevaptır ve cennettir! Zordur; çünkü cennetin fiyatıdır!
İçimizdeki adavet tohumlarını daha çimlenmeden kurutmamız bundan önemlidir. Ölünceye kadar savaşımız budur bizim. Çünkü adavet en başta kendimize cinayettir.
Fenalıkta Pay Sahipleri
Bedîüzzaman’a göre, fenalığı karşısında mü’mine küsmek ve bundan sırf onu yargılamak zulümdür. Çünkü başka pay sahipleri de vardır. Eğer küsülecekse bu dargınlığı, bütün pay sahiplerine eşit dağıtmalıdır!
Fenalığın dörtte biri kadere aittir. Bu hisseyi bir ayırmalıyız. Kaderin hissesinden dolayı mü’mine adavet etmemeliyiz! Kadere küsülmez. Kaderin hissesini çıkarıp kader ve kazaya rıza ile mukabele etmeliyiz.
Sonra bu fenalıkta nefis ve şeytanın da bir payı vardır. Fenalık yapan mü’min, nihayet nefis ve şeytanına yenik düşmüştür. Bu durumda ise, mü’mine adavet değil, bilakis acınmalı ve pişmanlık duyacağını beklemelidir. Bu pay da çıkarılırsa, adavet yarıya inmiş olur.
Sonra fenalıkta bir pay da kendi nefsimizdir. Bunu da görmeliyiz. Bu payı da çıkardığımızda, adavetin dörtte üçü erimiş, bitmiş olacaktır. Geriye dörtte bir kalmıştır.
Fenalığın Dörtte Biri
Fenalığın sadece son dörtte birlik payının hasma, yani yanlış yapan mü’mine verilmesi gerektiğini beyan eden Bedîüzzaman, böyle dörtte birlik bir pay için de mü’mine adavet edilmesini haksız bulur; muhakkak afv ile mukabele edilmesini tavsiye eder. 3
Çünkü afvı, safhı, bağışlamayı ve öfkeleri yutmayı emreden esasen Cenab-ı Hak’tır. Nitekim Allah buyurur ki: “Eğer affeder, kusurlarına bakmaz ve bağışlarsanız, muhakkak ki, Allah da çok bağışlayıcı ve çok merhamet edicidir.”4
Başkalarını sıkça affetmek, önce bize fayda sağlar: Kalbimizdeki adaveti kaldırır.
Dipnotlar:
1- Lem’alar, s. 312., 2- Mektubat, s. 256., 3- Mektûbât, s. 313., 4- Tegâbün Sûresi: 14