Madem haklı şûrâ ihlâs ve tesanüdü netice verir ve Asya’nın bahtının miftahı meşveret ve şûrâdır, haklı şûrânın esaslarını ve inceliklerini çok iyi anlamak lâzımdır. “Meşveret nasıl olmalıdır? Haklı Şûrânın unsurları nelerdir?” gibi suallerin cevaplarına bakalım inşâallah.

Şûrâlar ve istişareler hak ve adalet ölçüleri çerçevesinde hür bir zeminde ve hür insanlar ile hakkın hatırı âli tutularak yapılır. Hürriyet ve müsavat prensipleri içinde fikirler çekinmeden ifade edilmelidir. Meşveret esnasında hiçbir kişi fikirlerinden dolayı kınanmamalı, baskı ve tahakküm altına alınmamalıdır. Şahıslar değil, fikirler çarpışmalıdır. Tesadüm-ü efkâr, hak namına, hakîkat hesabına olmalıdır. Böyle bir fikir çarpışması hakîkatin her köşesini izhar edip hakka ve hakîkate hizmet eder. “Fakat tarafgirâne ve garazkârâne, firavunlaşmış nefs-i emmâre hesabına hodfuruşluk, şöhretperverâne bir tarzdaki tesadüm-ü efkârdan bârika-i hakîkat değil, belki fitne ateşleri çıkıyor.” 3 Şayet “ref’-i imtiyaz ve müsavat” yoksa, orada “haklı şûrâ” tesis etmemiştir. Şûrâlar, kişilerin fikirlerinin çoğunluğa dikte edilerek meşrûlaştırıldığı veya müzâkeresi yapılmayan fikirlerin tasdik makamı olan yerler olmamalıdır. 

Peygamber Efendimiz’in (asm) istişare ve şûrâlarına baktığımız zaman haklı şûrânın tatbik edildiğini görürüz. Bir sahabenin fikri ile Peygamberimizin (asm) fikri vahiy dışında meşverette eşittir. Peygamberimiz (asm) kendi fikrinden zaman zaman geri durmuş; “ben haklıyım”, “ben bilirim” iddiasını asla tercih etmemiştir. O’nun (asm) hayatında vahiy dışında “siz bilmezsiniz” sözü asla vaki olmamıştır. Hz. Ayşe (ra) Peygamber Efendimiz (asm) için “Ondan daha çok istişare eden bir kimse görmedim.” 4 demiştir. 

Şûrânın meşveret ruhuna uygun olması için “umûmî şûrânın” altındaki “alt şûrâlarda” yapılan müzâkereler şarttır. Umûmî şûrâ ancak bu alt meşveretlerden geçen kararları müzâkere ederek nihaî kararını verir ve sonra uygulamaya geçilir. Şûrâlar ferde hak ve hürriyetin tanındığı, fikirlerin serbest olarak müzâkere edildikten sonra çoğunluk tarafından karar altına alındığı zaman “haklı şûrâ” olur. Hak ve hakperestlik, adalet ve hür bir zemin haklı şûrânın vazgeçilmez prensipleridir. Eğer haklı şûrâ tesis edilirse netice olarak ihlâs ve tesanüd temin edilmiş olur. Burada önemli olan batılın, hak suretini giymekle efkârı aldatmasına fırsat bulamamasıdır. Bu da ancak haklı şûrânın tesisi ile mümkündür.

Haklı şûrâ, insanların istidatlarını, bilgilerini ve tecrübelerini bir araya getirerek aklı da buna ilâve edip “ortak aklı” işletmektir. Yeni Asya umûmî şûrâsı da bunu yapmaya çalışır. Elbette yüzde yüz mükemmellik dünya şartlarında ve mülk âleminde mümkün olmayabilir. Zaten Bediüzzaman da “Heyhât! Âlemin her halinde hayr-ı mahz olamaz.” 5 demiştir. Ne olursa olsun haklı şûrâdan çıkan kararlar müntesiplerini bağlayıcı olur. Onun için şûrâlarda alınan kararlar her halükârda insanı mes’uliyetten muhafaza eder. Öyleyse şûrâdan çıkan karara uymak gerekir.

Umûmî şûrâ, illerden gelen seçilmiş kişilerin, yani Risale-i Nur konusunda liyakatli, meslek ve meşrep konusunda hizmeti bilen insanların bir araya gelerek sırr-ı ihlâsı esas alarak kararların alınma yeridir. Bu yapılıyor ise o zaman haklı şûrâ maksada ulaşıyor demektir. Şûrâlar fikir verme yerleri değil, önce işi tesbit edip sonra taksim ederek çözüm üretmek için karar alma yerleridir.

Nur Talebeleri şûrâ-yı şer’î ile yaşayabilir, hâcetlerini haklı şûrâ ile temine çalışır. Çünkü meşveretler bir hâcete binâen yapılır. O ihtiyaçlarımızı temin edebilmek için haklı şûrâyı tesis edebilirsek ihlâs ve tesanüd sağlanmış olur.

Netice-i kelâm: “Yaşasın sıdk! Ölsün yeis! Muhabbet devam etsin! Şûrâ kuvvet bulsun! Bütün levm ve itâb ve nefret, hevâ hevese tâbi olanlara olsun. Selâm ve selâmet, hüdâya tâbi olanlar üstüne olsun. Âmin…” 6

Dipnotlar:

1- Şûrâ Sûresi: 38. 2- Eski Said Dönemi Eserleri, s. 356. 3- Mektubat, s. 452. 4- Ahlâku’n-Nebi, c. 4, s. 18. 5- Eski Said Dönemi Eserleri, s. 579. 6- Eski Said Dönemi Eserleri, s. 356.