Aslâh ne demektir? Kişi için iyi, faydalı, en uygun, en faydalı ve en iyi olan şey demektir.  

Musalaha ise, barış için anlaşma, uzlaşma, demektir. Yani, en iyi yol, en uygun yol, en elverişli yol, daha iyi yol, en üstün yol, en kısa ve en faydalı yol barıştır.  

Zira, barış zamanında akıllar, kalbler, dimağ, zihinler, zekâlar, himmetler, gayretler, çalışmalar, imkânlar çalışmaya, ilerlemeye, terakkiye yatırılır. Savaş ortamında ise düşmanlığa, kine, nefrete, öfkeye ve silâha!  

Hudeybiye Antlaşması’ndan önce Müslümanlarla müşrikler devamlı savaş halindeydi. Hayat zor, sıkıntılı, gergin ve insanlar bezgindi. Muahede yapıldı, Müslümanlar gerginlik ortamından çıktı, rahatladı ve bütün enerjisini tebliğ ve irşada ayırdı ve kısa zamanda da önce gönüller, ardından Mekke fethedildi. 

Ancak, barış şartlarında ve kabul tarzında da Bediüzzaman çok hassastır: “Fakat mütezellilâne dost olmak değil, belki izzet-i milliyeyi (millî şeref ve haysiyyetini) muhafaza ederek, musalâha elini uzatmaktır.” Yani, barış, mütezellilâne, zelil olarak, alçalarak, Müslümanlığın izzetini muhafaza etmeyerek yapılmamalı. Millî şeref ve haysiyyetini, üstünlüğünü, değerini koruyarak barış yapılmalıdır.  

Bediüzzaman, Ermenilerin dünyada söz sahibi olmalarının ve Müslümanların ise daima ezik ve mağlûp duruma düşmelerinin psiko-sosyal yapılarını da tahlil edip şöyle ortaya koyar: “Hem de onlar uyanmışlar; siz uykudasınız, rüya görüyorsunuz. Hem de fikr-i milliyette müttefik ve kavîdirler (millet için fedakârlıkta güçlüdürler); siz ihtilâfla şimdilik boşsunuz, hem de galebe etmek istiyorsunuz.” (Age) 

Barışı nasıl sağlarız; kendimizi dünyaya nasıl anlatırız? Bunların da yolunu gösteriyor Bediüzzaman: “Onlar sizi mağlûp ettiği silâh ile, yani akıl ile, fikr-i milliyetle, meyl-i terakkî ile, temayül-ü adalet ile mağlûp edebilirsiniz. Bence şimdi kılıç vuran, o kılıcın aksi döner, yetimlerine dokunur. Şimdi galebe kılıç ile değildir. Kılıç olmalı, lâkin aklın elinde…” (E.S.D.E., Münâzarât, s. 183)